Παρασκευή 30 Ιουλίου 2010

ΗΛΙΑΣ ΧΟΡΕΥΤΑΚΗΣ





Δυναμικός, κεφάτος, δεξιοτέχνης.
Ο Ναύτης τον θεωρούσε συνεχιστή του. Και δεν είχε κι άδικο.
Ο Ηλίας Χορευτάκης συνδυάζει τα παραδοσιακά μουσικά χρώματα με κάποιους νεωτερισμούς, βγάζοντας ένα σπουδαίο αποτέλεσμα. Ήδη έχει προωθήσει τον δικό του, προσωπικό ήχο. Γεννήθηκε στα Χορευτιανά Κισάμου το 1972 και από 12 χρονών έμαθε την τέχνη του βιολιού από τον αείμνηστο Μιχάλη Κουνέλη. Μουσικές καταβολές στην οικογένεια του βρίσκουμε από τον Ν.Χάρχαλη που ήταν συγγενής του και από τον πατέρα του, τον Στέφανο, κατασκευαστή παραδοσιακών βιολιών. Σημαντική όμως και η γαλούχηση από τον Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη. Ο Ηλίας Χορευτάκης "προκάλεσε" τους ακροατές με την άρτια δεξιοτεχνία του και δεν άργησε να καταξιωθεί. Δεν είναι παράλογο να πούμε ότι την δεκαετία του '90 ο Ηλίας Χορευτάκης έβγαλε και πάλι το βιολί έξω από τα στενά όρια του νομού Χανίων που για χρόνια είχε εγκλωβιστεί για διαφόρους λόγους, αρκετά "σκοτεινούς". Έχει παίξει σε όλη την Κρήτη και σε όλη σχεδόν την Ελλάδα, όπως και έχει διασκεδάσει αρκετούς ομογενείς ανα τον κόσμο, στους οποίους είναι πολύ αγαπητός. Έχει συνεργαστεί με τα σημαντικότερα ονόματα του λαγούτου και δισκογραφικά, το έργο του είναι λαμπρό. Πρώτη του δισκογραφική δουλειά τα "Παράξενα μηνύματα" με τον Χαρίλαο Βλαστάκη, ένας δίσκος που αγαπήθηκε με μιας. Δεύτερο του εγχείρημα, η επιμέλεια του τελευταίου δίσκου του Ναύτη με τίτλο "Λίγο πρίν το τέλος" όπου ο ίδιος ο Ηλίας παίζει λαγούτο και τραγουδάει. Μετέπειτα κυκλοφόρησε μια επιτυχημένη ζωντανή ηχογράφηση με τίτλο "Μια βραδιά στον Ομαλό" και η τελευταία του σπουδαία δουλειά "Τση νιότης μου τα όνειρα" έγινε χρυσή! Σίγουρα το μέλλον είναι δικό του.
Με γνώμονα τον σεβασμό στην μουσική μας κληρονομιά, συνεχίζει να συνθέτει, να διασκεδάζει τον κόσμο, να δεξιοτεχνεί και να μας χαρίζει σπουδαίες μελωδίες. Με το ήθος που τον χαρακτηρίζει έχει γίνει ήδη παράδειγμα για τους καινούριους -"επίδοξους" αυριανούς βιολιστές και η άποψη του για το μέλλον της κρητικής μουσικής, είναι πάντα επίκαιρη και καυστική εκεί που πρέπει.
Να'σαι πάντα καλά βρε Λιάκο!

Πέμπτη 29 Ιουλίου 2010

ΚΙΩΡΟΙ - ΟΙ ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΕΣ

Στα δεξιά: Αντωνάκης Κιώρος ο νεώτερος. Από το φωτογραφικό μπλόγκ του Ανυφαντάκη.
Κιώρος ο Ά



Το να ονομαστεί κάποιος ώς "πρωτομάστορας", σίγουρα είναι μεγάλη υπόθεση. Σημαίνει πολλά πράγματα. Μα σίγουρα, σημαίνει ότι αυτός έχει βάλει τα θεμέλια. Και οι Κιώροι αυτό έκαναν, έβαλαν τα θεμέλια, άνοιξαν το μονοπάτι. Σε δύσκολες εποχές, μακρινές, που φαντάζουν πρωτόγονες, οι Κιώροι έδρασαν, άκμασαν, δίδαξαν και γαλούχησαν ολόκληρες γενιές. Τι κι αν σήμερα γίνονται αφιερώματα για άλλους....πρωτομάστορες της εποχής του μεσοπολέμου και της μεταπολεμικής περιόδου; Λές και τότε γεννήθηκε η κρητική μουσική.Μάλλον όμως,μαθητούδια είναι μπρός στο μεγαλείο των Κιώρων.
Το πραγματικό τους επίθετο είναι Τριανταφυλλάκηδες, όμως λόγω του προβλήματος όρασης - προφανώς γεννετικού - ονομάστηκαν Κιώροι (λόγω του έντονου αλληθωρισμού/στραβισμου που είχαν όλοι).
Τόπος καταγωγής τους, ο Γαλουβάς των Λουσακιών Κισάμου. Οι Λουσακιές, με την μεγάλη προσφορά στην κρητική μουσική: Τον συρτό!
Οι πρωτομάστορες βιολιστές λοιπόν ήσαν:

1). Στέφανος Τριανταφυλλάκης από τον Γαλουβά, εξαίσιος βιολιστής που άκμασε από το 1740 έως το 1790. Πρωτόπαιξε τον Κρητικό συρτό στα Πατεριανά Κισάμου το 1750 και συνέθεσε τον 'Α Λουσακιανό συρτό(άγνωστη μελωδία στις μέρες μας), τον 'Β Λουσακιανό συρτό, τον Μελισσιανό συρτό, τον Τυλιφιανό συρτό και τον Περβολιανό συρτό. Επίσης, συνέθεσε ή, διαμόρφωσε, τις 12 μελωδίες που απαρτίζουν το ΓΝΗΣΙΟ πεντοζάλι το 1770 στην Ανώπολη Σφακίων.

2). Αντώνης Τριανταφυλλάκη από τον Γαλουβά, γιός του Στέφανου, άκμασε από το 1780 έως το 1830 περίπου κι εκτός από το ταλέντο που κληρονόμησε από τον πατέρα του, κληρονόμησε και το οξύ πρόβλημα όρασης. Συνθετικά του αποδίδονται οι μελωδίες Παλαιοκαστρινός συρτός, ο Γ' Λουσακιανός συρτός, ο Λυριδιανός συρτός, ο Σασαλιανός συρτός και ο Εσπερινός συρτός..

3). Στέφανος Τριανταφυλλάκης από τον Γαλουβά, γιός του Αντώνη, άκμασε από το 1840 έως το 1890 και από μαρτυρίες του Κουνελοκωστή στον γιό του Μιχάλη Κουνέλη, αλλά και από μαρτυρίες του Ν.Χάρχαλη, ήταν ο καλύτερος δεξιοτέχνης της γενιάς του και ίσως ο καλύτερος της οικογένειας των Κιώρων. Στην κατοχή του είχε ένα παμπάλαιο βιολί Στραντιβάριους που μετέπειτα ήρθε στα χέρια του Κουνελοκωστή. Το πρόβλημα όρασης ήταν εντονότατο και σε αυτόν, αλλά και στον γιό του τον Αντωνάκη που ερασιτεχνικά συνέχισε την οικογενειακή παράδοση. Συνθετικά του αποδίδονται οι σκοποί Μεραδιανός συρτός, ο Γαλουβιανός συρτός, ο Συρτός της Νύχτας, ο Συρτός του Κιώρου και ο Λοξός συρτός.

Αυτοί λοιπόν είναι οι περίφημοι Κιώροι, οι πραγματικοί πρωτομάστορες της κρητικής μουσικής παράδοσης που με το βιολί τους έγραψαν λαμπρές μουσικές σελίδες στην ιστορία του πολιτισμού μας.

Η παρακάτω μαντινάδα είναι αφιερωμένη στην σημασία και στην προσφορά αυτών:

"Ποτέ δεν πρέπει τα κλαδιά τση ρίζας να ξεχνούνε
γιατί η ρίζα αν χαθεί, κι αυτά θα ξεραθούνε."

ΝΙΚΟΣ ΦΑΝΤΑΚΗΣ - ΖΕΡΒΟΣ



1899 - 1964

Από την μουσική οικογένεια των Φαντήδων και ο Ν.Φαντάκης ή Ζερβός. Βέβαια, το παρατσούκλι του, επισκίασε εντελώς το επώνυμο του. Ο Νικολής ο Ζερβός. Έτσι έμεινε στην συνείδηση του κοσμου. Από τα Κοτσιανά Κισάμου του νομού Χανίων ο Ζερβός, ήταν ανηψιός του περίφημου βιολιστή, του Φαντομανώλη. Λίγα χρόνια νεώτερος από τον μεγάλο Γιώργη Μαριάνο, κι όσοι είχαν την τύχη να τον ακούσουν έλεγαν ότι το παίξιμο του είχε στοιχεία τόσο από τον Φαντομανώλη, όσο κι από τον Μαριάνο. Ένα όμως ήταν το λαμπρό χαρακτηριστικό του. Ήταν ζερβόχειρας, κρατούσε δηλαδή το δοξάρι με το αριστερό αλλά χωρίς όμως να αλλάζει αντιστοίχως και την διάταξη των χορδών!Πώς το κατάφερνε αυτό; Άγνωστο. Έπαιζε όμως και με το δεξί το ίδιο καλά. Σίγουρα, μεγάλη τέχνη αυτό. Οι συνθέσεις του σήμερα είναι κλασσικότατες. Συρτός του Ζερβού, Βουλγαριανός συρτός (ο οποίος αποτελεί την τελευταία ενότητα στα συρτά που ηχογράφησε ο Ροδινός), Καμάρι συρτός, Συντέκνισσα συρτός. Μέχρι που έφυγε άξαφνα από την ζωή, συνέχιζε να παίζει ακμαιότατος και να προσφέρει τις δοξαριές του σε όλη την Κίσαμο. Κι ένα λαμπρό χαρακτηριστικό από μια ιστοριούλα: Έπαιζε στα χρονια του εμφυλίου σε ένα πανηγύρι στο Βουλγάρω Κισάμου. Ένας που είχε πιεί πολύ, από το μεθύσι του, σηκωνόταν συνέχεια και χόρευε και πετούσε στα όργανα αρκετά για την εποχή χρήματα. Αλλά ήταν πολύ φτωχός. Και τα χρήματα αυτά μόλις τα είχε πάρει από λίγο λάδι που είχε πουλήσει. Ο Ζερβός που το ήξερε, μόλις τελείωσε το γλέντι, του τα επέστρεψε όλα πίσω λέγοντάς του "καλιά να ταϊσεις τα κοπέλια σου κι όχι τα δικά μου"....

ΜΑΝΩΛΗΣ ΦΑΝΤΑΚΗΣ-ΦΑΝΤΟΜΑΝΩΛΗΣ





1877 - 1941

Σπουδαίος καλλιτέχνης και λαμπρός χαρακτήρας. Ο Φαντομανώλης από τα Κοτσιανά Κισάμου έγραψε την δική του μουσική ιστορία. Η καταγωγή του ήταν από τους Κομιτάδες Σφακίων, όμως οι παππούδες του είχαν ριζώσει για τα καλά στο εύφορο κισαμίτικο χωριό. Την τέχνη του βιολιού την έμαθε από τον κοντοχωριανό του, Ανδρεά Μαριάνο. Σε αυτή την "γραμμή" έπαιζε και μάλιστα, ο μεγάλος Γιώργης Μαριάνος είχε επηρεαστεί ακουστικά από τον Φαντομανώλη στην μετέπειτα του σταδιοδρομία. Ο Φαντομανώλης έπαιξε σε όλο τον νομό Χανίων και μάλιστα, εμφανίστηκε και σε άλλες περιοχές της Κρήτης, πράγμα σπάνιο για καλλιτέχνη εκείνη την δύσκολη εποχή που τα μεταφορικά μέσα ήταν ανύπαρκτα. Η φήμη του όμως είχε εξαπλωθεί παντού. Εμφανίσημος, με ωραία στάση στο πάλκο, μερακλής και καλλίφωνος, ο Φαντομανώλης άφησε τους δικούς του μιμητές. Αλλά και το συνθετικό του έργο είναι πλούσιο και σπουδαίο. Κοτσιανός συρτός,Ακολουθία Κοτσιανού,Τοπολιανός συρτός, Αρμενοχωριανός συρτός. Μελωδίες που συναρπάζουν και θα παίζονται για πάντα. Τραγικό όμως το τέλος του αφού παρασύρθηκε και σκοτώθηκε από γερμανικό τζίπ το 1941.

ΝΙΚΟΣ ΣΑΡΙΔΑΚΗΣ - ΜΑΥΡΟΣ






1910 - 1994

Ο καλλιτέχνης - πρότυπο. Ο μουσικός - καινοτόμος. Μοναδικός βιρτουόζος του βιολιού.
Γεννήθηκε και έζησε όλα του τα χρόνια στον Σκουτελώνα Κισάμου Χανίων. Από 15 χρονών στα γλέντια ,μια ζωή γεμάτη μουσική. Πρακτικά αυτοδίδακτος, θεωρητικά "δασκαλεμένος" από τους ήχους των παλαιών πρωτομαστόρων των Χανίων. Η λέξη "ψεγάδι" ανύπαρκτη στο παίξιμο του. Ένα παίξιμο που φέρει πέρα για πέρα την προσωπική του σφραγίδα. Και για αυτό, έγινε πρότυπο για όλους σχεδόν τους βιολιστές. Το παρατσούκλι "Μαύρος" δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε από που βγήκε. Ήταν πολύ μελαχροινός. Τόσο μελαχροινός που το παρατσούκλι επισκίασε το πραγματικό του όνομα. Οι καινοτομίες του, λαμπρές. Προώθησε τον δικό του - προσωπικό ήχο. Το βιολί που ώς τότε παιζόταν κάπως "άγρια" και πρωτόγονα, απέκτησε έναν πιο γλυκό και στρωτό ήχο. Οι τριπλοδοξαριές που ίσχυαν για τα τότε δεδομένα, έδωσαν την θέση τους σε ένα σύστημα πιο απλό και συνάμα, πιο τεχνικό. Κι εκτός αυτού, ο Μαύρος επεξεργάστηκε τα παλιά συρτά, τους έδωσε έναν άλλο, πιο φρέσκο αέρα χωρίς όμως-κι αυτό είναι το σημαντικότερο-να επηρεαστεί η γνήσια δομή τους.
Ο Μαύρος δισκογραφικά κάνει τα πρώτα του βήματα στα τέλη της δεκαετίας του'30. Μεταπολεμικά όμως, δισκογραφεί αδιάκοπα μαζί με τον Γιώργη Κουτσουρέλη. Μαζί άλλωστε αποτέλεσαν μια από τις πιο θρυλικές ζυγιές που έχουν περάσει ποτέ από το κρητικό μουσικό στερέωμα. Αξιόλογες οι συνεργασίες του επίσης με τον Αντ.Γεραιουδάκη ή Μαρουβά, με τον Ντουρουντολευτέρη, τον Λιονάκη και με πλήθος άλλων λαγουτιέρηδων που είναι αδύνατον να απαριθμήσουμε. Στην περίοδο της κατοχής είχε αποκτήσει ένα βιολί του τρανού κατασκευαστή Στραντιβάριους, που σήμερα σώζεται ως οικογενειακό κειμήλιο.
Έπαιξε σε πολυάριθμα γλέντια στην Κρήτη και στην ΑΘήνα, όπως επίσης εμφανίστηκε και αρκετές φορές στα ραδιόφωνα της εποχής παίζοντας ζωντανά κρητική μουσική. Ερασιτεχνικές ηχογραφήσεις είχε κάνει και στο στούντιο του Γιάννη Σταματάκη στο Καστέλλι που έγιναν ανάρπαστες. Τιμήθηκε κατά καιρούς από διαφόρους συλλόγους και πολιτιστικούς φορείς της Κρήτης.
Σε όλα αυτά που προσέφερε στην κρητική μουσική, πρόσθεσε άλλο ένα δώρο. Την προσωπική του σύνθεση, τον κλασσικό πλέον, Κολυμπαριανό συρτό.

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΠΟΥΛΝΤΑΔΑΚΗΣ - ΚΑΝΑΡΙΝΗΣ



1840 - 1920

Μεγάλη φυσιογνωμία στο κισαμίτικο μουσικό στερέωμα. Βιολιστής φημισμένος αλλά και από τους καλύτερους τραγουδιστές, καταγόμενος από την Δρακόνα Κισάμου. Έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από την εποχή που άκμαζε αλλά το όνομα του έχει μείνει στην μνήμη του κόσμου. Από τις προφορικές μαρτυρίες που περνάνε από γενιά σε γενιά, λέγεται ότι ήταν τόσο καλλίφωνος όσο το καναρίνι. Κι έτσι έμεινε αυτό το παρατσούκλι. Αυτό όμως που ξεχωρίζει, είναι το σπουδαιότατο συνθετικό του έργο. Σκοποί αθάνατοι, λεβέντικοι που μυρίζουν "Κίσαμο". Στον αντίποδα όμως αυτοί οι σκοποί,λεηλατημένοι από τους μεταγενέστερους υποτιθέμενους "συνθέτες" που δεν δίστασαν να τους αντιγράψουν και να τους προβάλουν ώς δικές τους συνθέσεις. Δυστυχώς, δεν άφησε απογόνους ώστε να μάθουμε περισσότερα στοιχεία για το καλλιτεχνικο βιογραφικό του. Και το πιο άτυχο ακόμα, στα χρόνια της ακμής του τραυματίστηκε και διαταράχτηκε μόνιμα η διανοητική του ισορροπία με αποτέλεσμα να ζεί παραμελημένος μέχρι το τέλος της ζωής του. Τις περισσότερες πληροφορίες τις γνωρίζουμε σήμερα από την έρευνα του Θαν.Δεικτάκη στο αξιόλογο βιβλίο του "Χανιώτες λαϊκοί μουσικοί που δεν υπάρχουν πιά".
Ο Καναρίνης συνεργάστηκε με παλαιούς λαγουτιέρηδες όπως ο Παπαδογιώργης, ο Μπέρτης κ.α.
Οι αθάνατες του συνθέσεις είναι οι ακόλουθες:

-Καρεφυλλιανός συρτός 1866(χρησιμοποιήθηκε από τον Ροδινό στις ηχογραφήσεις του)

-Ινάντιος συρτός 1870(με το γνωστό "μπέρδεμα" στην μαντινάδα που πάει κόντρα στα μέτρα του σκοπού κι έχει ηχογραφηθεί και ώς "Βαφιανός" ή ώς "Σπίθα" την δεκαετία του '30).

-Σφηναριώτικος συρτός 1875(που έχει διασκευαστεί ώς "Τέσσερις είναι οι μάρτυρες" από διαφόρους λυράρηδες)

-Συρτός του Καναρίνη 1880(γνωστός και ώς "Άρωμα" που αποτελεί την 1η μουσική φράση στον "Άνεμο" του Θ.Σκορδαλού).

-Τριαλώνης συρτός 1896

-Δρακονιανός συρτός 1898

Οι δύο τελευταίοι σκοποί του, από μαρτυρία του Ν.Χάρχαλη στον Γιάννη Παπαδάκη το 1970, συντέθηκαν όταν ήδη ο Καναρίνης είχε το διανοητικό πρόβλημα.

Τετάρτη 28 Ιουλίου 2010

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ-ΚΟΠΑΝΙΔΗΣ




1880 - 1949.

Παλαιός βιολιστής που άκμασε στις αρχές του περασμένου αιώνα. Γεννήθηκε στα Μπαλαμπιανά Γραμβούσας Κισάμου. Από μουσική οικογένεια ο Κοπανίδης, μιας και οι πρόγονοι του, οι Μπαλαμποί, ήσαν σπουδαίοι βιολιστές. Μαζί με το βιολί έμαθε και την τέχνη του χασάπη κι έτσι για πολλά χρόνια ασκούσε αυτά τα δύο επαγγέλματα. Ανέβηκε στην Αθήνα για μερικά χρόνια όπου και έπαιξε σε κέντρα διασκεδάσεως της εποχής του. Εκεί, εμπλούτισε το ρεπερτόριο του με ευρωπαϊκά τραγούδια αλλά και πολλές άλλες μελωδίες από τα υπόλοιπα διαμερίσματα της Ελλάδας. Και κάτι άλλο σπουδαίο: Έμαθε να διαβάζει νότες. Για εκείνα τα χρόνια ήταν σπάνιο αυτό το πράγμα και ο Κοπανίδης ήταν ίσως ο μοναδικός βιολιστής που γνώριζε από πεντάγραμμο και μουσικές ορολογίες. Το παρατσούκλι "Κοπανίδης" το κληρονόμησε καθώς λένε από την τέχνη του να κόβει το κρέας με ακρίβεια. Κάποιοι άλλοι όμως υποστηρίζουν ότι το παρατσούκλι αυτό συνόδευε και τους προγόνους του. Ο Κοπανίδης ήταν πατέρας του ανεπανάληπτου Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη. Πατέρας του, αλλά και δάσκαλος του.
Είχε στην κατοχή του ένα βιολί ιταλικό του φημισμένου οίκου Γκουαρνέριους του 1710, το οποίο μετέπειτα κληρονόμησε και ο Ναύτης. Έπαιξε με τους καλύτερους λαγουτιέρηδες της εποχής του, όπως ο Σγουρομάλλης, ο Γεωργακάκης, ο Αρτέμης Λεβεντάκης, ο Αντρέας Κουτσουρέλης κ.α. Ο Κοπανίδης αν και δεν άφησε δισκογραφικό έργο, διέσωσε και παρέδοσε μια σειρά παλαιών σκοπών σύμφωνα με τις γνήσιες ονομασίες τους και τις πατρότητές τους. Και βέβαια, μας άφησε σαν μουσική παρακαταθήκη, την άψογη σύνθεση του: Τον Μπαλαμπιανό συρτό.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΟΝΑΛΑΚΗΣ











1942-2007

Ο λαϊκός ζωγράφος, ο άνθρωπος που αποτύπωσε τις εικόνες της καθημερινότητας με τις ζωγραφιές του. Αυτοδίδακτος καλλιτέχνης μα με πολλή τέχνη κατόρθωσε να αποθανατίσει με ρεαλισμό πολλούς χαρακτήρες. Πλούσια η θεματολογία του Δημήτρη Γοναλάκη, αλλά ακόμη πιο πλούσια η φαντασία του. Γεννήθηκε το 1942 στο Κολένι Κισάμου και από μικρός ξεκίνησε να ζωγραφίζει. Κατόπιν ασχολήθηκε με την διαφημιστική μακέτα,τις γελοιογραφίες και τις εικονογραφήσεις βιβλίων.Μετά από ορισμένα μαθήματα κλασσικής ζωγραφικής επιδόθηκε σε αυτό που αγαπούσε:Στην ελεύθερη ζωγραφική. Πολλά πορτραίτα του σήμερα κοσμούν ιδιωτικές συλλογές, όπως και έχουν παρουσιαστεί αρκετά του έργα σε διάφορες εκθέσεις στην Ιταλία, την Ισπανία και στην Γαλλία με μεγάλη επιτυχία. Πετύχαινε τον συνδυασμό των χρωμάτων με την ρεαλιστική απεικόνιση των θεμάτων του. Ο Δημήτρης Γοναλάκης, αυτός ο καταξιωμένος ζωγράφος έφυγε από την ζωή το 2007 έπειτα από βαριά ασθένεια.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ






Κατά γενική ομολογία πολλών: Ο γνησιότερος βιολιστής του νομού Χανίων. Πιστός υπηρέτης του κισαμίτικου μουσικού ιδιώματος. Από το Καστέλλι Κισάμου,ανήκει στην γενιά που διδάχτηκε την μακραίωνη μουσική παράδοση από τον Μιχάλη Κουνέλη. Μαθητής του Κουνέλη αλλά στην πορεία, μαθητής και του Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη. Από μικρό παιδί έπιασε στα χέρια του το βιολί για να γίνει το όργανο της ζωής του. Ερεθίσματα πήρε από τον πατέρα του και τον θείο του, τον αξέχαστο Βαγγέλη Πολυχρονάκη. Στην οικογένεια του όμως βρίσκουμε κοντινή συγγένεια με τον τρανό Τσέγκα. Και όπως έχει πεί πολλές φορές ο Θοδωρής "Ο Τσέγκας είναι μέσα στο αίμα μου". Το παίξιμο του Θοδωρή φέρει πέρα για πέρα την κισαμίτικη μουσική σφραγίδα, καθαρό και ατόφιο χωρίς περιττούς εντυπωσιασμούς, από αυτούς που αρκετοί νέοι σήμερα αρέσκονται. Ο ίδιος, με σεμνότητα πάντα, δίνει τον καλύτερο εαυτό του όπου κι αν εμφανίζεται, χωρίς να γίνεται ούτε εμπορικός, ούτε φολκλόρ, ούτε γραφικός, όπως κάποιοι άλλοι σήμερα....
Εκτός από το γνήσιο παίξιμο του, ένα άλλο λαμπρό χαρακτηριστικό του είναι ότι παίζει πολλούς παλαιούς σκοπούς που τείνουν να ξεχαστούν σήμερα. Ο Θοδωρής έχει διδάξει το βιολί σε αρκετά νέα παιδιά, που μερικά εξ αυτών έχουν ήδη ξεκινήσει την προσωπική τους μουσική σταδιοδρομία. Και για αυτό τον λόγο, το μουσικόφιλο κοινό ευχαριστεί θερμά τον Θοδωρή για την όλη του προσπάθεια. Δισκογραφικά, έχει κυκλοφορήσει ένα cd με τίτλο "Φουρτουνιασμένη θάλασσα" όπου έχει συμπεριλάβει σκοπούς του Βαγγ.Πολυχρονάκη αλλά και αρκετούς ανέκδοτους σκοπούς του Τζέγκα. Συνεργάτης του σταθερός εδώ και μια δεκαετία περίπου, ο λαγουτιέρης Δημήτρης Χαρτζουλάκης.
Ο Θοδωρής Πολυχρονάκης, έχει επιλέξει την γνησιότητα, την σεμνότητα και έχει αποκτήσει ήδη πολλούς και φανατικούς φίλους σε όλη την Κρήτη. Σίγουρα, το μέλλον προδιαγράφεται λαμπρό!

Γειά σου βρε Πολυχρόνη!!!!

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ




Ο βετεράνος λαγουτιέρης της κρητικής μουσικής Μιχάλης Πολυχρονάκης γεννήθηκε το 1930 στα Τοπόλια Κισάμου του νομού Χανίων. Κληρονόμησε το καλλιτεχνικό ταλέντο του από τους προγόνους του που ήταν ψάλτες και μουσικοί, όπως ο πατέρας του. Καλλίφωνος, δεξιοτέχνης πριμαδόρος, έχει αφήσει κι αυτός το δικό του χνάρι στο κρητικό μουσικό μονοπάτι. Έπαιξε με πλήθος βιολιστών, με τους πιο ονομαστούς όπως ο Αντ.Αναγνωστάκης, ο Μαύρος κ.α. Στα χρόνια που έζησε στην πρωτεύουσα, έπαιξε σε πολυάριθμες εκδηλώσεις της Παγκρητίου Ενώσεως, της Κρητικής Μούσας κλπ. Έχει βραβευτεί κατά καιρούς από διαφόρους πολιτιστικούς φορείς, ενώ λαμπρό είναι και το δισκογραφικό του έργο με τον αδελφό του Μανώλη και άλλους βιολιστές. Στην τηλεοπτική σειρά "Η Κυρία Ντο-Ρε-Μι" που προβλήθηκε την δεκαετία του'80 έπαιξε λαγούτο,ντύνοντας μουσικά το σήριαλ. Επίσης, αξιόλογη και η παρουσία του στις δισκογραφικές δουλειές του Καλλιτεχνικού ομίλου νομού Χανίων "Οι Μαδάρες" όπου συνόδευσε με τις πενιές του, τους περήφανους ριζίτες μας. Έχει διδάξει λαγούτο σε πολλά νέα παιδιά της Κισάμου και σήμερα συνεχίζει ακούραστος να προσφέρει απλόχερα την τέχνη του και τις γνώσεις του.

Τρίτη 27 Ιουλίου 2010

ΜΕ ΤΟ ΒΙΟΛΙ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΓΟΥΤΟ



ΆΡΘΡΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑΚΗ


"Με το βιολί και το λαγούτο. Με αυτά τα όργανα μάθαμε την γνήσια κρητική μουσική. Με αυτά τα όργανα χορέψαμε τους περήφανους κρητικούς χορούς στα νιάτα μας. Πολλές φορές ανατρέχει ο λογισμός μου στα παλαϊικά γλέντια, στους απλούς-γνήσιους γλεντιστάδες. Μα πού είναι όλα αυτά σήμερα; Τα πάντα έχουν πάρει μια περίεργη τροπή και ναί, ευθυνόμαστε κι εμείς. Δεν είναι φταίξιμο μονάχα των νέων παιδιών. Αυτά, έτσι μάθανε, έτσι ζούνε και σήμερα. Πάς σήμερα σε ένα γλέντι στα Χανιά, βλέπεις να καταναλώνονται κούτες με ουϊσκι και μπύρες. Που είναι ο μαρουβάς, η τσικουδιά; Γυρνάς την πόλη από άκρη σ'άκρη και παντού βλέπεις κολλημένες τις αφίσσες του λυράρη που θα παίξει στο τάδε μαγαζί. Λυράρης!Φίρμα μεγάλη. Και να πείς ότι ξέρει τι παίζει...Μα μπά!. Μια φορά δεν υπήρχε λύρα, μα έλα μου ντέ που έτσι το αποφάσισαν κάποιοι καλά κατέχοντες τις θέσεις και θεώρησαν πώς η Κρήτη πρέπει να πρεσβεύεται μουσικά μόνο από την λύρα. Άλλο που δεν ήθελαν μερικοί δοξαραίοι και να που σήμερα μας έχουν πάρει τα αυτιά με την ατεχνία τους, την κακοφωνιά τους, την ασχετοσύνη τους. Να'ναι καλά εκεί στον παράδεισο ο Ναύτης κι ο Κουνέλης που δούλεψαν σκληρά για να μην χαθεί από τον κόσμο τούτο το βιολί, το γλυκόηχο αυτό όργανο, ο βασιλιάς των οργάνων! Ο περήφανος συρτός, το επαναστατικό πεντοζάλι είναι χοροί που υπαγορεύτηκαν πάνω στο βιολί, πρωτοπαίχθηκαν πάνω στο βιολί. Δεν λέω πρός Θεού να μην τα παίζει η λύρα όλα αυτά. Αλλά μην τα κάνουμε όλα σαλάτα για τις τοπικιστικές σκοπιμότητες μερικών-μερικών. Τα τελευταία χρόνια ξεπετιούνται κάμποσα Χανιωτάκια με όρεξη και διάθεση να συνεχίσουν την παμπάλαια μουσική παράδοση των Χανίων, αλλά τα πολεμούνε. Ναί. Τα πολεμούνε όλοι αυτοί που τόσα χρόνια είχαν βρεί την βολή τους και γυρνούσανε την Κρήτη παριστάνοντας τις φίρμες. Τρυπώσανε στις τηλεοράσεις αυτοί οι κύριοι, τρυπώσανε γενικά σε όλα τα ΜΜΕ, ακόμα και στο διαδίκτυο με μοναδικό σκοπό να χτυπήσουνε το βιολί, να τσαλοπατήσουν την Χανιώτικη μουσική έκφραση. Μα δεν καταλαβαίνουν ότι το κακό δεν το κάνουν μόνο στην Χανιώτικη μουσική παράδοση, αλλά γενικά στην Κρητική; Μην κρυβόμαστε όμως πίσω από το δάχτυλό μας. Δεν φταίνε μόνο αυτοί. Φταίνε και αρκετοί ντόπιοι Χανιώτες που είτε για λόγους προσωπικής προβολής, είτε για άλλους διαφόρους λόγους, άφησαν την μουσική μας να γίνει έρμαιο των λυράρηδων και των μουσικολόγων της κακιάς ώρας. Και σήμερα, μερικοί από αυτούς παριστάνουν τους μορφωμένους λόγιους, τους λαογράφους, που με "δανεικές" γνώσεις κάνουνε τους καμπόσους, γυρίζουν τις εκδηλώσεις σε όλο τον νομό μας, έχοντας πραγματικό έρωτα όχι για το έργο που επιτελούν, αλλά για την δόξα, την κάμερα και το μικρόφωνο. Και με το αζημίωτο όλα αυτά βέβαια. Και αυτοί που πρέπει πραγματικά να ακουστούν, δεν ακούγονται. Ίσως γιατί φοβούνται ότι αυτά που θα πούνε, θα χαρακτηριστούν ώς ρομαντικά. Αφήστε που μερικοί "λαογράφοι" ήδη αρχίζουν και διεκδικούν....τις πατρότητες των πηγών τους. Ναί, τα έχω λοιπόν και με αυτούς, τους δικούς μας τους κατεχάρηδες.

Τα νέα παιδιά είναι το μέλλον μας. Μα να περπατάνε στον ίσιο δρόμο και αλλάργο από
προκλήσεις που δεν ταιριάζουν με τα ήθη μας. Μακριά από τις φίρμες και τους εγωισμούς. Να ρωτάνε όταν δεν ξέρουν κάτι, δεν είναι ντροπή. Και πάνω απ'όλα να σέβονται τον κόσμο και την μουσική παράδοση που υπηρετούν. Διότι, άλλο πράγμα η παράδοση, κι άλλο οι παράδες. Και κάποια μέρα, που ξέρετε, μπορεί να βρεθούμε και να μιλάμε για τον νέο Χάρχαλη, τον νέο Κουνέλη, τον νέο Κουτσουρέλη και να καμαρώνουμε. Γιατί κακά τα ψέματα, αυτό λείπει σήμερα από την μουσική μας. Το ήθος αυτών των ανθρώπων.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΜΑΥΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ



1868-1945

Ξακουστός λυράρης της παλιάς εποχής από τα Μαρεδιανά Κισάμου. Από διάφορες έρευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς λέγεται πώς ο Ν.Μαυροδημητράκης ήταν ο μοναδικός "επαγγελματίας" λυράρης της Κισάμου εκείνα τα χρόνια, μιας και το πρωταρχικό όργανο ήταν και είναι το βιολί. Έπαιξε σε πολυάριθμα γλέντια της εποχής του έχοντας κύριο συνεργάτη του τον Σγουρομάλλη από τις Καλάθενες. Ήταν πατέρας του δεξιοτέχνη λαγουτιέρη Σταύρου Μαυροδημητράκη και μάλιστα είχαν παίξει και μαζί όταν ο Σταύρος ξεκινούσε την μουσική του σταδιοδρομία. Ο Νικηφόρος, όπως έμεινε να λέγεται, συνέθεσε και έναν δικό του σκοπό συρτού, τον "Συρτό του Νικηφόρου" που δυστυχώς είναι παραποιημένος στην εποχή μας. Δεν έχει αφήσει δισκογραφικό έργο, άφησε όμως πολλά εύθυμα περιστατικά που σώζονται στις μέρες μας σαν...ανέκδοτα! Και βέβαια, άφησε την δική του σφραγίδα σαν δεξιοτέχνης της λύρας.

Δευτέρα 26 Ιουλίου 2010

ΓΡΑΜΒΟΥΣΙΑ 2010




Πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις "Γραμβουσια"

Για μία ακόμα χρονιά, οι πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις "Γραμβούσια" που διοργανώνει ο Σύλλογος Προβολής Κισάμου "Η Γραμβούσα" θα πραγματοποιηθούν το διάστημα 25 Ιουλίου με 28 Αυγούστου στην περιοχή της Κισαμου

Το πρόγραμμα περιλαμβανει

Σάββατο 25 Ιουλίου

Ώρα 10 π.μ.: Προσκυνηματική εκδρομή στη Γραμπούσα και τον Μπάλο. Αναχώρηση από το λιμάνι της Κισάμου δωρεάν με το σκάφος "Γραμπούσα Εξπρές" και το "Μπάλος Κρουαζέρες Ν.Ε".

Ανάβαση στο Κάστρο της Γραμπούσας και τρισάγιο για τους πεσόντες αγωνιστές της λευτεριάς στον ερειπωμένο Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Πανηγυρική ομιλία από τον Αλέξανδρο Κ. Παπαδερό. Έπαρση της σημαίας. Ξενάγηση στο Κάστρο από τον πρόεδρο του Συλλόγου Αθανάσιο Δεικτάκη και τον συγγραφέα Μιχάλη. Ποταμιτάκη. Ρίψη στεφάνων στα νερά του ιστορικού νησιού.

Ώρα 2 μ.μ.: Αφιξη στον Μπάλο. Σκοποί και μαντινάδες του Τσέγκα και για τον Τσέγκα, στην αναμνηστική πλάκα που τοποθέτησε ο Σύλλογός στο μέρος όπου πνίγηκε ο θρυλικός τροβαδούρος της Γραμπούσας από τους μουσικούς του "Χάρχαλη".

Δεξίωση στο πανάρχαιο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου από τα δισέγγονα του Ν. Τσέγκα.

Τετάρτη 29 Ιουλίου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στον υπαίθριο πολυχώρο "Ενόρασις" της Ιεράς Μητρόπολεως Κισάμου και Σελίνου συναυλία με παιδικές φωνές του τόπου μας.

Πέμπτη 6 Αυγούστου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στον χώρο του Τελωνείου, δίπλα στην ταβέρνα "Κελάρι". Βραδιά φρέσκου ψαριού. Σχετική ομιλία από τον Νίκο Καλογεράκη, καθηγητή Πανεπιστημίου Κρήτης.

Συμμετέχουν: ο Μουσικοχορευτικός Όμιλος Πύργου Ηλείας "Οι Μωραΐτες" και ο Σύλλογος Κρητών Ν. Ηλείας "Η Μεγαλόνησος Κρήτη".

Σάββατο 8 Αυγούστου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στο Τελωνείο. Σε συνεργασία με την "Κρητική Μούσα", τιμητική εκδήλωση στον συγγραφέα Κίμωνα Φαραντάκη και παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου "Πεζοπορία στην Αύρα του Μυρτίλου".

Για τον συγγραφέα θα μιλήσουν ο καθηγητής Στέλιος Γιακουμάκης, o πρέσβης επί τιμή Βασίλης Σημαντηράκης και η αρθρογράφος Φωτεινή Κουτσαυτάκη - Σεγρεδάκη. Κρητική μουσική από το συγκρότημα του Μανώλη Μπαντουράκη. Θα χορέψει ο Χορευτικός Σύλλογος "Η Κίσαμος".

Κυριακή 9 Αυγούστου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στον χώρο του Τελωνείου. Κρητική βραδιά με το μουσικό συγκρότημα του Αντώνη Μαρτσάκη και τον Σύλλογο Κρητών Νομού Ηλείας "Η Μεγαλόνησος Κρήτη".

Δευτέρα 17 Αυγούστου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στο Τελωνείο. Αντάμωμα Κρήτης - Πόντου. Οργάνωση: Χορευτικός Σύλλογος "Η Κίσαμος". Συμμετέχει ο Μορφωτικός Σύλλογος Αψάλου Πέλλας.

Τρίτη 18 Αυγούστου

Ώρα 7 μ.μ.: Αναπαράσταση παλιού Κρητικού Γάμου. Ξεκίνημα της γαμήλιας πομπής από τη συνοικία Καμάρα και κατάληξη στο Τελωνείo. Ριζίτικα από το Σύλλογο Ριζιτών "Η Κίσαμος" και τη ριζίτικη παρέα του "Γραμβουσιακού". Παρουσίαση προγράμματος από τον λαογράφο Γιάννη Σκουλούδη. Κισαμίτικα μουσικά και χορευτικά συγκροτήματα, λαϊκό γλέντι σε όλη την έκταση της πόλης.

Σάββατο 22 Αυγούστου

Ώρα 7.30 π.μ.: Πέρασμα Σηρικαριανού φαραγγιού.

Δευτέρα 24 Αυγούστου

Ώρα 8.30 μ.μ.: Στον υπαίθριο πολυχώρο "Ενόρασις" βραδιά Καραγκιόζη με τον Νίκο Μπλαζάκη.

Παρασκευή 31 Ιουλίου, Σάββατο 1, Κυριακή 2 Αυγούστου

Ώρα 5 μ.μ. Αγώνες τέννις "Μονό - Διπλό" στο Θεοχαράκειο Αθλ. Κέντρο.

Σάββατο 8 Αυγούστου

Ώρα 9 π.μ.: Αγώνες σκάκι στο 2ο Δημοτικό Σχολείο.

Πέμπτη 20, Παρασκευή 21 Αυγούστου

Ώρα 5 μ.μ.: Αγώνες μπάσκετ στο Θεοχαράκειο Αθλητικό Κέντρο.

Παρασκευή 28 Αυγούστου

Ώρα 5.30 π.μ.: Αγώνες κολύμβησης στον Μαύρο Μώλο

Η ΓΛΥΚΟΜΗΛΙΤΣΑ

Μανώλης Σιδεράκης
(Ο μουσικός που διέσωσε την γλυκομηλίτσα)


Παλαιός χορός και δυστυχώς ξεχασμένος που χορευόταν σε όλη σχεδόν την έκταση της επαρχίας Κισάμου.
Χορευόταν από άνδρες και γυναίκες σε μουσικά μέτρα 2/4 με δώδεκα περίπου βηματισμούς.
Από προφορική παράδοση, το όνομα αυτού του χορού οφείλεται σε ένα παλαιό ριζίτικο τραγούδι.
Ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης είχε καταγράψει την δεκαετία του'80 τον βιολιστή Μανώλη Σιδεράκη από τα Γριμπιλιανά Κισάμου όπου έπαιζε(ίσως ο μοναδικός) αυτό τον χορό. Σήμερα κάποιοι λαογραφικοί όμιλοι προσπαθούν να επαναφέρουν στο προσκήνιο αυτό τον χορό.

ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΑΡΙΑΝΑΚΗΣ-ΜΑΡΙΑΝΟΣ

1891 - 1972



Ο καλλιτέχνης – υπόδειγμα. Βιολιστής υψηλού επιπέδου που πραγματικά άφησε εποχή στα μουσικά δρώμενα των Χανίων και γενικά της Κρήτης. Γεννήθηκε στον Δραπανιά Κισάμου το 1891 και ήταν γιός του περίφημου βιολιστή Αντρέα Μαριάνου ή Μαριαναντρίκου. Σίγουρα κληρονόμησε το ταλέντο από τον πατέρα του, όμως δεν είναι παράλογο να πούμε πως τον ξεπέρασε. Ο Μαριάνος μαζί με τον Χάρχαλη αποτέλεσαν το ισχυρότερο δίδυμο βιολιστών των πρώτων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Ο καθένας είχε την τέχνη του, την προσωπική σφραγίδα στο παίξιμο. Δάσκαλος με όλη την σημασία της λέξεως ο Μαριάνος, καθώς δίδαξε πολλούς νέους βιολιστές, αλλά και γιατί ακουστικά δημιούργησε «σχολή». Η προσφορά του είναι πολύ μεγάλη που σίγουρα δεν γίνεται να αποτυπωθεί σε μερικές αράδες. Εκτός από τα Χανιά, έπαιξε και στην Αθήνα πολλές φορές όπως και είχε προσκλήσεις για όλη την Κρήτη, ακόμα και στην Αμερική καλέστηκε να πάει να παίξει, πράγμα όμως που δεν ήταν εφικτό να γίνει. Αρχοντάνθρωπος με όλη την σημασία της λέξεως, το σπίτι του πάντα έσφυζε από ζωή καθώς δεχόταν καλλιτέχνες από όλη την Κρήτη σχεδόν. Από πολλές μαρτυρίες, ο Μαριάνος δίδαξε τα συρτά την δεκαετία του ’20 που ήσαν άγνωστα στην υπόλοιπη Κρήτη, σε πολλούς μουσικούς όπως ο Μουζουράκης, ο Καρεκλάς, ο Καραβίτης, ο Χαρίλαος κ.α. Ο Γιώργης Μαριάνος έπαιξε σχεδόν με όλους τους ονομαστούς λαγουτιέρηδες της εποχής του, τακτικότεροι συνεργάτες όμως ήταν ο Γ.Κουτσουρέλης, ο Γιάννης Κουριδάκης, ο Λεβενταρτέμης, ο Μανώλης Καρεφυλλάκης, ο Παντελής Φαραντάκης. Τους λίγους δίσκους που ηχογράφησε την δεκαετία του ’30 τους έκανε σε συνεργασία με τον Γ.Κουτσουρέλη και τον Γιάννη Κουριδάκη. Το 1961 που παρόλη την ηλικία του συνέχιζε να ασκεί το επάγγελμα του μουσικού, έπαθε βαρύ καρδιακό επεισόδιο και έκτοτε σταμάτησε να παίζει ενεργά. Δεν άφησε προσωπικές συνθέσεις, παρόλα αυτά έπαιζε όλα τα παλαιά κισαμίτικα συρτά, αλλά και πολλά άλλα τραγούδια όπως ταμπαχανιώτικα, σούστες, καστρινό, σμυρναίϊκα και καλαματιανά. Το ρεπερτόριο του ήταν πλουσιότατο για εκείνη την εποχή. Ο Γιώργης Μαριάνος άφησε εποχή με την επιβλητική του παρουσία και σφράγισε έντονα την συνείδηση του κόσμου που ευτύχησε να τον απολαύσει ζωντανά σε κάποιο από τα γλέντια του.

Γ.Μαριάνος - Χρ.Λεβεντάκης

Κυριακή 25 Ιουλίου 2010

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΙΑΤΑΚΗΣ-ΜΑΝΙΑΤΟΓΙΑΝΝΗΣ


1860-1939

Ο Γιάννης Μανιατάκης υπήρξε σπουδαίος βιολιστής και συνθέτης που άκμασε από το 1880 έως το 1910. Καταγόμενος από τα Μαρεδιανά Κισάμου, έδρασε στην ευρύτερη περιοχή της επαρχίας με μεγάλη απήχηση στο κοινό. Καλός τεχνίτης του βιολιού,από τους καλύτερους της γενιάς του, επηρέασε αρκετούς νεώτερους του όπως ο Χάρχαλης, ο Κουνελοκωστής, ο Κοπανίδης κ.α. Σημαντικότεροι συνεργάτες του, οι λαγουτιέρηδες Α.Κουτσουρέλης,Σγουρομάλλης, Γεωργακάκης. Οι συνθέσεις που του αποδίδονται σήμερα είναι οι εξής: Συρτός του Μανιά, Κουκουναριανός συρτός, Τσικαλαριανός συρτός, Μαρεδιανός συρτός. Οι συνθέσεις αυτές έχουν διασκευαστεί όλες κατά καιρούς από πιο σύγχρονους μουσικούς της κεντρικής Κρήτης με αποτέλεσμα να έχουν σχεδόν αλλοιωθεί.

Παρασκευή 23 Ιουλίου 2010

ΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ ΤΟΥ ΑΝΑΓΝ.ΣΚΑΛΙΔΗ


Ούλα τση Κρήτης τα χωριά άξια και τιμημένα, μα’να χωριό στην Κίσαμο, τα ξακουστά Περβόλια, χωριό Σκαλίδη του αρχηγού, του πρώτου καπετάνιου, που’χε το βλέμμα του αητού, λαγού γληγοροσύνη κι ολάργυρα ΄χε τα άρματα।



ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΤΣΩΝΑΚΗΣ - ΚΑΡΤΣΩΝΗΣ


Από τους σημαντικότερους λαγουτιέρηδες της παλιάς φρουράς με μεγάλη προσφορά στα μουσικά δρώμενα της Κισάμου. Γεννήθηκε στα Καρφιανά Κισάμου και για πολλά χρόνια αποτέλεσε μαζί με τον Μιχάλη Κουνέλη την πλέον περιζήτητη ζυγιά της περιοχής. Σημαντική επίσης η συνεργασία του με τον Γρηγόρη Μαθιουδάκη, αλλά και με άλλους πολλούς βιολιστές της Κισάμου, νέους και παλιούς. Ο Μανώλης Καρτσωνάκης έχει ηχογραφήσει πολλές κασέτες στο δισκάδικο του Γιάννη Σταματάκη που πλέον θεωρούνται κλασσικές. Ιδιαίτερη μνεία να κάνουμε στην βοήθεια του πρός τους νέους λαγουτιέρηδες.
Σήμερα εμφανίζεται επιλεκτικά σε τιμητικές εκδηλώσεις.

Τιμή στην Κίσαμο που γέννησε έναν τέτοιο αξιόλογο άνθρωπο και καλλιτέχνη.

Η ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ


Κάποτε, το να μάθει κάποιος ένα όργανο φάνταζε πολύ δύσκολο. Δεν ήταν μόνο η μεγάλη αγοραστική αξία ενός οργάνου, αλλά ήταν και η δυσκολία της εκμάθησης. Δεν υπήρχαν ούτε ωδεία, ούτε σχολές, ούτε κάν ένα κασετόφωνο. Ακουστικά και μόνο, με πρακτικές μεθόδους που ξεπερνάνε κάθε φαντασία. Υπήρχε όμως και άλλο ένα «αγκάθι» στην όλη υπόθεση της εκμάθησης: Η άρνηση των καλλιτεχνών να διδάξουν! Σίγουρα ακούγεται παράξενο, κι όμως, τα παλιά χρόνια ήταν τέτοιο το σύστημα των καταξιωμένων μουσικών και ελάχιστοι ήταν αυτοί που δίδαξαν. Υπάρχουν μάλιστα ιστορίες, χιουμοριστικές εν μέρει, που δίνουν πολύ εύστοχα το στίγμα αυτού του πράγματος. Βέβαια, για να διαχωρίζουμε τα πράγματα, οι πολύ παλαιές γενιές μουσικών, όπως του Ματζουράνα, του Μανιατογιάννη, του Μαριαναντρίκου κ.ο.κ. δεν είχαν αυτό το χαρακτηριστικό, αντιθέτως, δίδαξαν το όργανο και τους σκοπούς σε αρκετούς βιολιστές. Το «ζόρι» όμως, παρατηρείται στην γενιά του Χάρχαλη, του Μαριάνου, του Ζερβού, του Κοπανίδη και άλλων πολλών. Σε κατ’ιδίαν συζήτηση με τον αείμνηστο Κ.Παπαδάκη «Ναύτη» πρίν αρκετά χρόνια είχα ακούσει το περίφημο «αν ήθελες να μάθεις, έπρεπε πρώτα να έσκαβες». Δηλαδή, η πληρωμή του δασκάλου ήταν μερικές αγροτικές δουλειές. Ο Μαριάνος – ο μοναδικός ίσως που έδειχνε το όργανο σε νέα παιδιά – για αντάλλαγμα έβαζε και του έκαναν δουλειές στα χωράφια, στα λιόφυτα κλπ. Από μαρτυρίες πολλών, ο Χάρχαλης δεν έδειχνε εύκολα. Ο Ναύτης είχε πεί ότι ο Χάρχαλης ξεκίνησε να διδάσκει από το ’50 κι έπειτα που δεν έπαιζε σε επίσημα γλέντια λόγω πένθους, αλλά και πάλι, έδειχνε ως επί το πλείστον σε συγγενικά του πρόσωπα. Ο περίφημος λυράρης Χαρίλαος Πιπεράκης είχε μείνει στον Δραπανιά περίπου έξη μήνες για να μάθει τα συρτά κοντά στον Μαριάνο. Από δήλωση του Ναύτη, κάθε μέρα έσκαβε στα χωράφια του Μαριάνου ως ανταμοιβή για τα….δίδακτρα! Εδώ βέβαια γεννάται το ερώτημα, γιατί άραγε οι παλαιοί δεν έδειχναν εύκολα στους νεωτέρους κάποια πράγματα; Πολλοί υποστηρίζουν ότι το έκαναν επειδή δεν ήθελαν να τους «φάνε» την δουλειά, λόγω του τότε μεγάλου ανταγωνισμού. Άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν ήθελαν να φανερώσουν κάποια μυστικά της τέχνης τους και να αντιγραφούν από άλλους. Το θέμα όμως είναι ότι σήμερα, αν δεν ενεργοποιούνταν οι καλλιτέχνες της περασμένης γενιάς, όπως ο Μιχάλης Κουνέλης, ο Ναύτης, ο Κατράκης, ο Μανιός κλπ, πολύ απλά δεν θα είχαμε νέους συνεχιστές του βιολιού. Αλλά και στο λαγούτο, δεν αλλάζει η κατάσταση. Αρκετοί ήταν αυτοί που δεν θέλησαν να διδάξουν για τους προσωπικούς τους λόγους (αλλά και για τους παραπάνω που είπαμε) με αποτέλεσμα να χαθούν κάποια πράγματα και κακά τα ψέματα, η Κίσαμος σήμερα δεν καυχάται ότι έβγαλε έναν νέο Κουτσουρέλη. Βέβαια εδώ πρέπει να υπογραμμίσουμε το άξιο έργο του Μανώλη Καρτσωνάκη, του Στέλιου Λαϊνάκη(του Λαρδιανού), του Θεόφιλου Μαργαριτάκη, του Πέτρου Καρμπαδάκη, του Μιχάλη Πολυχρονάκη κ.α. που σήμερα αν έχουν βγεί κάποιοι νέοι λαγουτιέρηδες, το οφείλουμε σε αυτούς που πραγματικά δίδαξαν τις νεώτερες γενιές.
Τελικά, από τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι το δοξάρι και η πένα πήγαιναν παρέα με τον….σκαπέτη!

Πέμπτη 22 Ιουλίου 2010

ΕΥΘΥΜΗΣ ΛΥΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ - ΛΥΡΑΝΤΩΝΗΣ


1909 - 1944

Λαμπρός καλλιτέχνης, δεξιοτέχνης του βιολιού. Λέγεται δέ ότι πλησίαζε σε τέχνη τον μεγάλο Χάρχαλη. Γεννήθηκε στις Καλάθενες Κισάμου και έδρασε κυρίως στα χρόνια του μεσοπολέμου. Συχνοί συνεργάτες του οι λαγουτιέρηδες Γιάννης Λεφάκης, Μανώλης Γαλανάκης, Γιώργης Κουτσουρέλης, Μανώλης Καρεφυλλάκης κ.α. Μετέδοσε την ωραία του τέχνη στον αείμνηστο μουσικό, Γιώργη Τζιμάκη. Έβγαλε κι έναν δικό του σκοπό, τον "Συρτό του Λυραντώνη". Απότομα όμως διακόπηκε η δράση του καθώς σκοτώθηκε από τους Γερμανούς στην μεγάλη εξόρμηση του Σηρικαρίου το 1944. Χαρακτηριστικά ο Γιώργης Τζιμάκης είχε πεί "ένα τσαμπί σταφύλι πήγε να κόψει και του έπαιξε την ριπή ο κερατάς ο Γερμανός". Ο ίδιος ο Τζιμάκης τον είχε κατατάξει στους πλέον δεξιοτέχνες βιολιστές της περιόδου εκείνης. Κι όχι μόνο αυτός. Ο Ευθύμης Λυραντωνάκης σαφέστατα θα είχε ακόμα να προσφέρει πάρα πολλά.

ΠΕΝΤΟΖΑΛΙ ΓΙΑ ΡΕΚΟΡ ΓΚΙΝΕΣ

Στο επίκεντρο όλης της υφηλίου θα βρεθεί η Κρήτη μέσα από την εκδήλωση “Πλανήτης Κρήτη”, που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 7 Αυγούστου, στις 8 το βράδυ, κατά μήκος του Βορείου Οδικού Αξονα Κρήτης Χανιά - Άγιος Νικόλαος.
Περισσότερα από 200.000 άτομα, θα χορέψουν στον ρυθμό του πεντοζάλη σχηματίζοντας μια ανθρώπινη αλυσίδα που θα “αγκαλιάσει” την Κρήτη απ’ άκρου εις άκρον στέλνοντας μηνύματα συναδέλφωσης σε όλο τον κόσμο καθώς η εκδήλωση πραγματοποιείται την επόμενη μέρα της επετείου της ρίψης της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα.
Η εκδήλωση θα συνεχιστεί με παράλληλες τοπικές εκδηλώσεις στην υπόλοιπη Ελλάδα και θα κλείσει στις πρωτεύουσες των τεσσάρων Νομών της Κρήτης, όπου απλοί πολίτες και καλλιτέχνες με το τραγούδι και τον χορό τους, έχουν στόχο να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των διεθνών ειδησεογραφικών καναλιών.

ΧΑΡΧΑΛΗΣ - ΠΑΛΑΙΑ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ

Παλιά ηχογράφηση από τον Νικόλαο Χάρχαλη. Στο λαγούτο, ο Σταύρος Μαυροδημητράκης. Ακούγονται οι σκοποί: Σελινιώτικος του Βουρογιάννη - Γιουσούφης του Καραγκιουλέ.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΥΡΟΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ


Αξεπέραστος μουσικός, δεξιοτέχνης λαγουτιέρης.
Ο λόγος για τον Σταύρο Μαυροδημητράκη,τον περίφημο τεχνίτη του λαγούτου.
Γεννήθηκε το 1900 στα Μαρεδιανά Κισάμου,οικισμό που άνηκε στην πρώην κοινότητα Καλλεργιανών. Γιός του παλαιού παραδοσιακού λυράρη, του Νικηφόρου Μαυροδημητράκη που άφησε εποχή στα μουσικά κισαμίτικα μονοπάτια.
Ο Σταύρος Μαυροδημητράκης ξεκίνησε από μικρό παιδί παίζοντας μαντολίνο μα γρήγορα στράφηκε στο λαγούτο. Και με αυτό το όργανο,έγραψε την δική του λαμπρή ιστορία. Ήταν ο πρώτος που έπαιξε το καθαρό "μπερντελίδικο" λαγούτο. Σολάρισε, έβαλε νέα στοιχεία στο όργανο. Δεν είναι παράλογο να πούμε ότι αυτός πρωτάνοιξε τον δρόμο που
μετά,ασφαλτόστρωσε ο Γιώργης Κουτσουρέλης. Έπαιξε με τα μεγαθήρια της εποχής του, ξέχωρα όμως η λαμπρή συνεργασία του με τον Νικολή Χάρχαλη. Μαζί στα γλέντια, μαζί και στις ηχογραφήσεις των παλαιών δίσκων. Επίσης, αξιόλογη η συνεργασία του με τον σημαντικό βιολιστή Μανώλη Μυλωνάκη. Στα τέλη της δεκαετίας του '30 πήγε μόνιμα να κατοικήσει στον Πειραιά, στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία. Εργάστηκε σαν δημοτικός υπάλληλος στον Πειραιά, αλλά ποτέ δεν άφησε το λαγούτο. Εκεί,έπαιξε με τους μεγάλους λυράρηδες Αλέκο Καραβίτη και Γιώργο Τζιμάκη. Αρκετές φορές επίσης έπαιξε και με τον Γιώργο Μουζουράκη, τον οποίο και "δασκάλεψε" στα κισαμίτικα συρτά. Αργότερα συνεργάστηκε με τον Σκορδαλό και κυρίως με τον Μουντάκη, όπου τους έδεσε μια πολύ μεγάλη φιλία. Ο Σταύρος Μαυροδημητράκης έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στην εξάπλωση και καθιέρωση του λαγούτου ώς κύριο όργανο και όχι ώς συνοδευτικό. Μάλιστα, απεχθανόταν τους πασαδόρους λαγουτιέρηδες. Μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για τους συναδέλφους του, όμως ξεχώριζε πάντα τον Χάρχαλη και από τους νεώτερους, τον Μιχάλη Κουνέλη.
Έφυγε από την ζωή το 1989.

Τετάρτη 21 Ιουλίου 2010

ΙΩΑΝΝΗΣ ΦΕΛΕΣΑΚΗΣ-ΦΕΛΕΣΟΓΙΑΝΝΗΣ


Εννιά χωριά। Η πανέμορφη περιοχή της Κισάμου, ανάμεσα σε ορεινούς όγκους και σε μικρά φαράγγια। Περιοχή με καστανιές, πλατάνια, ελιές και πολλά νερά। Εκεί γεννήθηκε ο πρωτομάστορας της κισαμίτικης μουσικής, ο Φελεσογιάννης, το 1866,στον Αερινό, στον ορεινότερο οικισμό των Εννιά χωριών. Γειτονιές-γειτονιές ο Αερινός, τα Καλυβάκια, τα Φελεσιανά, τα Κωσταντουλιανά, τα Ταμπασιανά κλπ. Μα αλίμονο, σήμερα οι περισσότερες γειτονιές είναι έρημες, ακατοίκητες, πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων από μερικούς πεισματάρηδες γερόντους που αρνούνται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Μα στην εποχή του Φελεσογιάννη το χωριό έσφυζε από ζωή. Η γιαγιά μου, το γένος Φελεσάκη, έλεγε ότι το 1910 πηγαίνανε 60 παιδιά στο σχολειό.
Ο Φελεσογιάννης,προικισμένος από την φύση, έδωσε χρώμα και ήχο σε μια παλιά λύρα.Σαν λυράρης ξεκίνησε και περίπου μέχρι τα 30 του με την λύρα στο βουργιάλι γλέντησε τα γύρω χωριά. Μα οι δυνατότητες της λύρας είναι περιορισμένες, δεν μπορεί δηλαδή να παίξει στο 100% τα κισαμίτικα συρτά. Έτσι λοιπόν εγκατέλειψε την λύρα για το βιολί. Και στο βιολί, ήταν ασυναγώνιστος. Η φίρμα των Εννιά χωριών για τριάντα περίπου έτη. Στο τραγούδι, όπως λέγανε οι παλιοί, μέτριος, αλλά οι μαντινάδες του ήταν πανέξυπνες και με σχετικά σκωπτική διάθεση. Στο Σέλινο έλειπε ολόκληρες εβδομάδες. Εκεί έπαιζε με τον Κλειναντώνη, τον μεγάλο λαγουτιέρη του Σελίνου. Στην Κίσαμο έπαιζε με έναν Σημαντηρά κι έναν Βεστάκη, συνομήλικους του λαγουτιέρηδες. Υπόδειγμα φιλοξενίας, όποιος περνούσε από το χωριό έβρισκε στρωμένη την τάβλα του Φελεσογιάννη και στρωμένο το κρεβάτι για να ξαποστάσει. Όταν δεν είχε γλέντια, καθόταν στην αυλή του και έπαιζε και γύρω γύρω, οι κοπελιές χορεύανε. Δίδαξε το βιολί στους περισσότερους νέους καλλιτέχνες της εποχής εκείνης στην περιφέρεια των Εννιά χωριών κι όχι μόνο.Ο τρανός Χάρχαλης ήταν ανηψιός του, της αδελφής του παιδί και πήρε τα πρώτα μαθήματα από τον Φελεσογιάννη.
Ο μεγάλος αυτός μουσικός άφησε στην μουσική μας τρείς εκλεκτούς σκοπούς συρτών. Τον Αερινιώτη συρτό(1896), Ηλέκτρα συρτός(1908), Μπεμπέκα συρτός(1912). Ο Αερινιώτης που είναι και ο πιο γνωστός του σκοπός, συντέθηκε πάνω στην λύρα και για αυτό έχει σχετικά λιγότερα "πλουμιά" σε σχέση με την δαιδαλώδη "Μπεμπέκα" που συντέθηκε στο βιολί.
Και άλλη μια οικογενειακή μαρτυρία: Στο γάμο του παππού και της γιαγιάς μου την δεκαετία του'20 έπαιζαν δύο ζυγιές. Στην αρχοντοκάμαρη ο Φελεσογιάννης, στην αυλή ο Χάρχαλης. Κι ο κόσμος δεν ήξερε ποιόν να πρωτοακούσει...
Στο βάθος τα Φελεσιανά Αερινού όπως είναι σήμερα.

ΤΟ ΡΟΔΟ




"Το ρόδο είναι στη ρογδιά και η ρογδιά στο χώμα,

ποιός σου'πε πως δεν σ'αγαπώ,ποιό βρωμισμένο στόμα
"...



Ο χορός "Το ρόδο" χάνεται στα βάθη των αιώνων. Άγνωστο ακόμα και σήμερα το πότε δημιουργήθηκε αυτός ο χορός. Κάποτε λένε οι παλαιότεροι, τον χόρευαν όλοι, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες χορεύεται αποκλειστικά από γυναίκες σε κύκλο. Έχει μελωδία σε μουσικά μέτρα 2/4 με 17 βήματα. Και κατά την διάρκεια αυτού του χορού λέγονται πολλές μαντινάδες με την λέξη "ρόδο". Σήμερα, ο χορός αυτός αναβιώνεται ώς επι το πλείστον στις Λουσακιές Κισάμου όπου και έχει διατηρηθεί καλύτερα από ότι σε άλλα χωριά της περιοχής. Πρίν λίγα χρόνια, ο αξιέπαινος βιολιστής Θοδωρής Πολυχρονάκης συμπεριέλαβε το "Ρόδο" στο προσωπικό του cd.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΡΧΑΛΑΚΗΣ - ΧΑΡΧΑΛΗΣ



Ο αυθεντικότερος βιολιστής της Κισάμου. Ο πιο γλυκοδάχτυλος. Ο μουσικός που μάγεψε με το δοξάρι και την φωνή του όποιον κι αν τον άκουσε. Στην εποχή του ήταν ασυναγώνιστος.
Γεννήθηκε στα Χαρχαλιανά Κισάμου το 1884. Στην οικογένεια του βρίσκουμε μουσικές καταβολές, αφού και ο πατέρας του έπαιζε ερασιτεχνικά μαντολίνο και τραγουδούσε, αλλά και ο θείος του (από την πλευρά της μητέρας του) έπαιζε βιολί επαγγελματικά, ο γνωστός Φελεσογιάννης από τον Αερινό Κισάμου. Μάλιστα, ο Φελεσογιάννης ήταν και δάσκαλος του. Επίσης έμαθε βιολί δίπλα στον Παλιμέτη και στον Γιαννιούδη. Τα σημαντικότερα μαθήματα όμως ήταν ακουστικά, μιας κι εκείνη την εποχή ήκμαζαν σπουδαίοι καλλιτέχνες όπως ο Ματζουράνας, ο Μανιατογιάννης, ο Καναρίνης, ο Καραγκιουλές κ.α. Ο Χάρχαλης πήρε πολλά παραδείγματα από όλους αυτούς τους καλλιτέχνες, χωρίς όμως να τους μιμηθεί, με αποτέλεσμα το παίξιμο του να φέρει πέρα για πέρα την προσωπική σφραγίδα του. Δεν άργησε να βγεί στα γλέντια και να προκαλέσει τον θαυμασμό του κοινού. Η Κίσαμος ήταν πολύ μικρή για να χωρέσει το ταλέντο του κι έτσι ο Χάρχαλης ξεκίνησε να παίζει σε όλες τις επαρχίες του νομού Χανίων και να διασκεδάζει χιλιάδες κόσμου. Ακόμα και σε χωριά του Ρεθύμνου έπαιξε (την περίοδο του μεσοπολέμου) τότε που τα μεταφορικά μέσα ήταν ανύπαρκτα. Σπάνιες οι ανάπαυλες του Χάρχαλη, αλλά κι όταν δεν είχε κάποιο γλέντι, όλο και έπαιζε προβάροντας διαφόρους σκοπούς. Αγαπημένοι του σκοποί, ο Χανιώτικος, ο Ενάντιος, ο Κακράπης, ο 1ος Καραγκιουλές. Τραγουδούσε εξαίσια για τα δεδομένα εκείνης της εποχής, μάλιστα δέ, ήταν υψίφωνος και κούρδιζε το βιολί πολύ ψηλά, σύμφωνα με το τότε σύστημα ώστε να ακούγεται καλά, μιας και τα ηχητικά μηχανήματα ήταν ανύπαρκτα. Συνεργάτες του στα γλέντια, ο Σταύρος Μαυροδημητράκης, ο Γιώργης Κουτσουρέλης, ο Βασίλης Σκευάκης, ο Καρεφυλλομανώλης, ο Στεφανής Λιονάκης κ.α. Μόνιμος συνεργάτης του στα σελινιώτικα γλέντια, ο ανεπανάληπτος Κλειναντώνης από την Παλαιόχωρα Σελίνου. Ο Χάρχαλης αν και είχε καλέσματα και προσκλήσεις να παίξει τόσο στην Αθήνα όσο και στην Αμερική (τον είχε προσκαλέσει ο Χαρίλαος Πιπεράκης) δεν αποχωρίστηκε ποτέ την αγαπημένη του Κρήτη, άλλωστε, πού να προλάβει; Για τον ίδιο λόγο και τον δισκογραφικό του έργο είναι πολύ μικρό εν συγκρίσει της αξίας του, μιας και τα πολυάριθμα γλέντια τον κρατούσαν "δέσμιο" του επαγγέλματος. Κατάφερε μόλις δύο φορές να ηχογραφήσει δύο δίσκους στα μέσα της δεκαετίας του '20 με αρχές του '30 μαζί με τον δεξιοτέχνη λαγουτιέρη Σταύρο Μαυροδημητράκη. Προκάλεσε όμως αίσθηση αυτή του η κίνηση τότε, ώστε πολλοί καλλιτέχνες προσπάθησαν να μιμηθούν αυτή του την κίνηση. Θεωρείται δέ ίσως ο πρώτος Χανιώτης μουσικός που ηχογράφησε δίσκο εκείνα τα χρόνια(πλήν των Πιπεράκη και Καντέρη στην Αμερική). Μερικά από τα χαρακτηριστικά του ήταν ότι έλεγε την πρώτη στροφή της μαντινάδας σε ένα σκοπό και την δεύτερη σε άλλον σκοπό. Επίσης, σπανίως έπαιζε τον ίδιο σκοπό δεύτερη φορά στο γλέντι διότι το ρεπερτόριο του ήταν πλουσιότατο. Άφηνε πολλές φορές το πάλκο και κατέβαινε στα τραπέζια να σμίξει με τις παρέες που γλεντούσαν. Διαμόρφωνε τον σκοπό που έπαιζε ανάλογα με τον χορευτή και τις δεξιότητες αυτού. Μάλιστα, σε χορευτές που τους ήξερε καλά, έπαιζε και συγκεκριμένους σκοπούς. Ο Χάρχαλης έδινε μεγάλη έμφαση στα παλαιά κισαμίτικα συρτά, φοβόταν ότι κάποια μέρα θα χαθούν τα γνήσια ακούσματα και για αυτό τον λόγο συγκέντρωσε έναν μεγάλο αριθμό σκοπών που παίζονταν σκόρπια έως και την δεκαετία του '30 και τους έβαλε σε σειρές ανάλογα με την μουσική τους υφή και ακουστική, διατηρώντας τις γνήσιες πατρότητες. Με αυτό τον τρόπο δημιούργησε τις περίφημες "σειρές", η κάθε μία από 4 έως 5 σκοπούς συρτών. Στην μουσική μας παράδοση, μας άφησε δύο εκλεκτούς σκοπούς, τον Συρτό του Χάρχαλη ή Χαρχαλιανό και τον Θερισσιανό συρτό. Βέβαια, κατά δήλωση του ίδιου του Χάρχαλη, ποτέ δεν παραδέχτηκε ότι ήταν συνθέτης αλλά απλά, έκανε διασκευές, "χαριτωσιές", σε παλαιότερους άγνωστους σκοπούς. Όπως και να'χει όμως, ακόμα και έτσι να είναι, τον τιμά ιδιαίτερα το γεγονός ότι παραδέχεται αυτά τα πράγματα, την στιγμή που μερικοί επιτήδειοι αυτοαποκαλούνται "συνθέτες" έχοντας αρπάξει τον κόπο άλλων. Άλλη κουβέντα αυτή βέβαια.
Ο Γιώργης Κουτσουρέλης είχε προσθέσει άλλο ένα χαρακτηριστικό του Χάρχαλη. Δεν έπαιζε εγωιστικά κι άφηνε να ακούγεται το λαγούτο και πολλές φορές, να μπαίνει μπροστά από το βιολί. Στα συρτά μάλιστα κατά τον Κουτσουρέλη, ο Χάρχαλης δεν είχε το ταίρι του. Κι ένα άλλο χαρακτηριστικό: Ήταν πολύ κοινωνικός, φρόντιζε ας πούμε για τις δημόσιες σχέσεις, με αποτέλεσμα να αποκτά πολλούς και φανατικούς φίλους αλλά και πολυάριθμες κουμπαριές. Για την τότε νέα γενιά των καλλιτεχνών μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για τον Μαύρο, τον Ναύτη και τον Κουνέλη. Δεν κατηγόρησε κάποιον καλλιτέχνη προσωπικά, αν και συχνά υπονοούσε πώς με τον Μαριάνο είχανε κάποια "αντιπαλότητα" λόγω του συναγωνισμού που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Παρόλα αυτά, από προσωπική του δήλωση, θεωρούσε τον Μαριάνο ώς έναν αψεγάδιαστο βιολιστή. Η λαμπρή του πορεία διακόπηκε απότομα στα χρόνια της κατοχής λόγω του χαμού του γιού του. Αυτό τον έκανε να αποτραβηχτεί εντελώς από τα γλέντια και τις δημόσιες εμφανίσεις. Μετά από αρκετά χρόνια δέχτηκε να ξαναπιάσει στα χέρια του το αγαπημένο του όργανο, όμως όχι για να γλεντήσει τον κόσμο όπως παλιά, αλλά για να παίξει για τους φίλους, τους συγγενείς κι ίσως πιο πολύ, για τον ίδιο του τον εαυτό. Παρά τις πιέσεις, εμφανίστηκε ελάχιστες φορές ώς τιμώμενο πρόσωπο σε κάποιες κοινωνικές εκδηλώσεις. Στέκι του τότε, το καφενείο του Γιώργη Κουτσουρέλη όπου μαζί έπαιζαν για την παρέα και τους φίλους. Δύο χρόνια πρίν πεθάνει, ηχογράφησε μαζί με τον Κουτσουρέλη και τον Μανώλη Γαλανάκη μερικές ερασιτεχνικές πομπίνες όπου παρόλη την ηλικία του, είχε παίξει συγκλονιστικά.
Ο Νικολής Χάρχαλης έφυγε από την ζωή το 1974 σε ηλικία ενενήντα ετών.


Νικόλαος Χάρχαλης - Αντώνης Κλεινάκης

ΚΙΣΑΜΙΤΙΚΟΣ ΣΥΡΤΟΣ, ΜΕΛΩΔΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ




Η κρητική μουσική παράδοση ξεχωρίζει τόσο για την ποικιλία των ακουσμάτων, όσο και για την πολυμορφία των χορών, των οργάνων αλλά και των καλλιτεχνών. Όλα αυτά όμως, από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 και μετά άρχισαν να αλλάζουν, όχι προς το καλύτερο. Οι δεκάδες χοροί, έδωσαν την θέση τους σε μόλις πέντε «παγκρήτιους» κι έτσι λοιπόν οι μελωδίες, τα χιλιάδες μουσικά μοτίβα έφθασαν σε σημείο να συρρικνωθούν στο ελάχιστο. Χοροί όπως ο Απανωμερίτης, ο Λαζώτης, το Μικρό-Μικράκι, ο Αγκαλιαστός, ο Πρινιανός ή Μπραϊμιανός, η Ρουμαθιανή Σούστα κ.ο.κ. σχεδόν εξαφανίστηκαν, δίνοντας την θέση τους σε περισσότερο «εντυπωσιακούς» χορούς όπως ο Μαλεβυζιώτικος, το Πεντοζάλι κλπ. Ο Συρτός, ένας από τους παλαιότερους χορούς στην Κρήτη, που δομήθηκε κυρίως κατά το 1750, θα είναι το κομμάτι που θα μας απασχολήσει. Όχι όμως σαν χορός με την ευρεία έννοια, αλλά σαν μελωδία. Και για να είμαστε ακριβείς, σαν μελωδίες. Διότι οι μελωδίες του συρτού που ξεκινούν από την Άλωση της Κων/λης και παίρνουν σάρκα και οστά στις Λουσακιές Κισσάμου του νομού Χανίων, είναι εκατοντάδες. Οι περισσότερες χάνονται στα βάθη των αιώνων, άλλες ίσως να παραμένουν ακόμα ανέκδοτες, όπως και να έχει όμως, ένας σημαντικός αριθμός αυτών των μελωδιών μας κάνει να δούμε καθαρά την αξία τους.

Οι πρώτες μελωδίες συρτών είναι ο Χανιώτικος και ο Κισσαμίτικος ή 2ος Χανιώτικος. Μελωδίες που συντέθηκαν από τους Κρήτες υπερασπιστές του Βυζαντίου κατά τις ανάπαυλες των μαχών και «πέρασαν» ως τραγουδιστικά μοτίβα στην Κίσσαμο με την άφιξη των πολεμιστών μετά την πτώση της Κων/λης, χωρίς όμως να χορεύονται. Στην Κίσσαμο που παρέμειναν αυτές οι δύο μελωδίες, συνόδευαν συνήθως τα τραγούδια (ριζίτικα) μέχρι και το 1750, όπου στα Πατεριανά των Λουσακιών Κισσάμου, κατά το γαμήλιο γλέντι κάποιου Πατερομάνου, όπως έχει σώσει η λαϊκή παράδοση αλλά και κάποιες γραπτές αναφορές περιηγητών της εποχής, οι κουμπάροι, οι οποίοι ήσαν πολέμαρχοι, θέλοντας να οργανώσουν κάποια επαναστατική κίνηση εναντίον των Οθωμανών, αλλά και για να τιμήσουν τους Κρήτες πολεμιστές του Βυζαντίου, παράγγειλαν στον βιολιστή Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο (1) να παίξει αυτές τις δύο τιμημένες μελωδίες, προφανώς στα μέτρα κάποιου τοπικού αρχαιότερου χορού και αυτοσχεδίασαν πάνω σε αυτόν με καινούρια ζάλα(βήματα, έντεκα στον αριθμό και σε μέτρα 2 τετάρτων) και με μια μορφή που την γνωρίζουμε και ως σήμερα σαν «Κισσαμίτικο συρτό». Οι δύο πρώτοι στον χορό έκαναν τα «ταλίμια», τις φιγούρες δηλαδή, αλλά χωρίς να σηκώνουν τα πόδια από την γή, συμβολίζοντας τον καπετάνιο και το πρωτοπαλίκαρο, που σε περίπτωση που ο πρώτος σκοτωνόταν στην μάχη, έπιανε «κεφαλή» στον χορό ο δεύτερος, κι έτσι λοιπόν διαδοχικά, ακολουθούσαν όλοι στον χορό. Η δομή αυτή του χορού βέβαια στις μέρες μας έχει σχεδόν εξαφανιστεί, πλήν των περιοχών Κισσάμου και Σελίνου που χορεύεται με τον ίδιο ιεροτελεστικό τρόπο.(2)

Στον γάμο αυτό ο Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιώρος, συνέθεσε άλλον έναν σκοπό, τον λεγόμενο Ά Λουσακιανό, που στις μέρες μας δυστυχώς είναι άγνωστος.

Ο ίδιος μουσικός βέβαια δημιούργησε κι άλλες κλασσικές μελωδίες συρτών, όπως ο Μελισιανός, o ‘B Λουσακιανός κ.λ.π.

Εδώ θα πρέπει όμως να παρατηρήσουμε κάτι. Ότι οι περισσότερες μελωδίες συρτών φέρουν ονομασίες κάποιων τοπονυμίων. Για παράδειγμα (αναφερόμαστε σε καλλιτέχνες εκείνης της περιόδου), Τυλιφιανός συρτός (Τύλιφος Κίσσαμου), Παλιοκαστρινός συρτός (Παλαιόκαστρο Κίσσαμου), Β και Γ Λουσακιανός (Λουσακιές Κίσσαμου), Μεραδιανός συρτός (Μεράδα Κίσσαμου), Μαλαθυριανός συρτός (Μαλάθυρος Κίσσαμου) κ.ο.κ. Ο λόγος βέβαια απλός. Οι περισσότεροι από αυτούς τους συρτούς πρωτοπαίχθηκαν σε τοπικά γλέντια και ο συνθέτης- μουσικός, σαν «δώρο», αφιέρωνε στο εκάστοτε χωριό τον «σκοπό» που είχε συνθέσει. Αυτό βέβαια συνεχίστηκε κι από τις επόμενες γενιές Χανιωτών μουσικών, ακόμα και μέχρι τις μέρες μας.(3) Και όπως πολύ εύστοχα είχε παρατηρήσει στο παρελθόν ο Μίκης Θεοδωράκης, κάθε χωριό της Κισσάμου και γενικά των Χανίων, έχει τον συρτό του.

Επίσης κάτι άλλο σημαντικό. Μπορεί π.χ να προϋπήρχε συρτός με το όνομα κάποιου χωριού και να τύχαινε ξανά, κάποιος μουσικός να συνθέσει και να θελήσει ξανά να αφιερώσει σε αυτό το χωριό κάποιον σκοπό. Έτσι μπορούμε να βρούμε για παράδειγμα τον «Μεσογειανό» του Μαριάνου και τον «Μεσογειανό» του Λαϊνά, ή, τον «Νοχιανό» του Τσιλαρίδη και τον «Νοχιανό» του Τζινευράκη. Αυτό βέβαια μπορεί να δημιουργήσει ένα μπέρδεμα, που με σωστές γνώσεις όμως αντιμετωπίζεται από τους καλλιτέχνες που θέλουν να παίξουν κάποιους τέτοιους σκοπούς.

Υπάρχουν όμως και συρτά τα οποία φέρουν μόνο το όνομα του συνθέτη τους, είτε γιατί ο εκάστοτε συνθέτης δημιούργησε έναν μονο «σκοπό», είτε γιατί δεν τον είχε αφιερώσει σε κανένα χωριό. Για παράδειγμα, ο «Συρτός του Μανιά» (Γιάννης Μανιατάκης ή Μανιατογιάννης), ο «Συρτός του Νικηφόρου» (Νικηφόρος Μαυροδημητράκης), ο «Συρτός του Χάρχαλη» (Νικολής Χαρχαλάκης ή Χάρχαλης), ο «Συρτός του Λυραντώνη» (Ευθύμης Λυραντωνάκης) κ.λ.π.

Επίσης, διάφορα συρτά φέρουν ονομασίες που δεν έχουν σχέση με χωριά ή με συνθέτες, όπως ο «Συρτός Άρωμα» του Καναρίνη(Κων/νος Μπουλταδάκης), η «Μπεμπέκα» του Φελεσογιάννη (Ιωάννης Φελεσάκης), η «Ηλέκτρα» του ιδίου, ο «Συρτός της Χαραυγής» του Ηλία Δροσεράκη (4) κλπ.

Θα πρέπει όμως να σταθούμε σε ένα πολύ σημαντικό «είδος» ονομασίας συρτών. Τις λεγόμενες «ακολουθίες» ή «συνέχειες». Δηλαδή, ο συνθέτης ενός συρτού, δημιουργούσε κατόπιν άλλον έναν συρτό που ταίριαζε στις νότες και στα γυρίσματα με τον προηγούμενο. Έτσι λοιπόν τον ονόμαζε «ακολουθία» ή «συνέχεια». Για παράδειγμα, «Κοτσιανός» του Φαντομανώλη και «Ακολουθία Κοτσιανού» του ιδίου.

«1ος Καραγκιουλές» του Μουσταφά Καραγκιουλέ και «Ακολουθία ή 2ος Καραγκιουλές», του ιδίου πάλι καλλιτέχνη (Μουσταφά Καραγκιουλές, τουρκοκρητικός βιολιστής από τα Καλλεργιανά Κίσσαμου με μεγάλη προσφορά στα μουσικά δρώμενα της ), «Μπαρμπούνι» και «Ακολουθία» του Τσέγκα.

Υπάρχουν όμως και δύο συρτά, που δημιουργήθηκαν με πολύ ιδιαίτερο τρόπο. Αυτά τα δύο συρτά είναι ο Ινάντιος του Καναρίνη (Κων/νος Μπουλταδάκης) επειδή η μαντινάδα πήγαινε «ενάντια» στα μουσικά μέτρα του σκοπού και ο συρτός «Κόντρας» του Ματζουράνα (Ιωάννης Αντωνογιαννάκης) που πήγαινε «κόντρα» στα ζάλα των χορευτών.

Ξεχωριστή θέση στο πάνθεον των συνθέτων έχει ο Νικόλαος Τσέγκας. Κι αυτό γιατί δεν ήταν κάν μουσικός, δεν έπαιζε κανένα όργανο, παρόλα αυτά όμως το μουσικό του μυαλό άφησε στην κρητική μουσική αρκετούς κλασσικούς συρτούς με αποκορύφωμα τον θρυλικό «Κακράπη» συρτό. Ο Κακράπης, που πήρε την ονομασία του από τον ομώνυμo βράχο της Γραμβούσας, έχει τα περισσότερα γυρίσματα από οποιοδήποτε άλλο συρτό στην κρητική μουσική έως και τις μέρες μας. Τα αρχικά γυρίσματα ήταν πολλά, πράγμα όμως που δυσκόλευε τους καλλιτέχνες να τον αποδώσουν σωστά χωρίς να ξεφεύγουν από τα μέτρα (τα πάσα) του χορού. Ο μοναδικός που τον απέδιδε άριστα και με τα αρχικά γυρίσματα ήταν ο Νικολής Χάρχαλης. Κατόπιν, τον συρτό αυτό, τον επεξεργάστηκε ο θρυλικός λαουτιέρης, ο Γιώργης Κουτσουρέλης και μείωσε κάποια γυρίσματα, αλλά ακόμα και με αυτό τον τρόπο, ο «Κακράπης» συνεχίζει μέχρι και τις μέρες μας να είναι ο πιο δαιδαλώδης σκοπός συρτού.

Άλλη μια ομάδα συρτών που αξίζει να ασχοληθεί κανείς είναι οι λεγόμενοι «ανώνυμοι» σκοποί. Δηλαδή, ένας αριθμός μελωδιών που έχουν παραμείνει στις μέρες μας χωρίς κάποια σχετική ονομασία, όπως για παράδειγμα ο «Ανώνυμος» του Τσέγκα, ο «Ανώνυμος» του Βουρογιάννη, κι άλλοι πολλοί. Οι ονομασίες αυτών των σκοπών, είτε χάθηκαν και ξεχάστηκαν στο πέρασμα των χρόνων, είτε ο συνθέτης τους δεν πρόλαβε να τις ολοκληρώσει. Για παράδειγμα, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός συνθέσεων που αποδίδεται στον Νικόλαο Τσέγκα, αλλά δυστυχώς αυτές οι συνθέσεις έχουν μείνει ανέκδοτες πλήν κάποιων εξαιρέσεων που ήρθαν στην επιφάνεια τα τελευταία χρόνια με την έκδοση ενός ψηφιακού δίσκου από τον άξιο συνεχιστή της κισσαμίτικης μουσικής παράδοσης, Θοδωρή Πολυχρονάκη.

Οι περισσότερες μελωδίες συρτών, έως και το 1950 συντέθηκαν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από βιολιστές των Χανίων, μιας και η λύρα δεν ήταν το κύριο όργανο σε όλες σχεδόν τις επαρχίες του νομού.(5) Οι λυράρηδες που συνέθεσαν μελωδίες συρτών είναι ο Νικόλης Κατσούλης ή Κουφιανός (Χαλεπιανός συρτός), ο Νικηφόρος Μαυροδημητράκης (Συρτος του Νικηφόρου), ο Γεώργιος Καντεράκης( Συρτά του Καντέρη, Αποκορωνιώτικος συρτός) και ο Μιχάλης Παπαδάκης ή Πλακιανός που δημιούργησε πλήθος μελωδιών, τις οποίες όμως δεν τις ηχογράφησε και δεν τις υπερασπίστηκε με αποτέλεσμα να γίνουν «λάφυρα» κάποιων επιτήδειων λυράρηδων της κεντρικής Κρήτης κατά τα μέσα του περασμένου αιώνα.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονίσουμε την προσφορά τριών καλλιτεχνών, όσον αφορά την διατήρηση και διάδοση των συρτών στις επόμενες γενιές.

Ο Νικόλαος Χάρχαλης, αυτός ο θρυλικός βιολιστής, μάζεψε τα συρτά που παίζονταν σκόρπια, έως και τις αρχές του 20ου αιώνα, μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου, τα ταξινόμησε, έσωσε τις αυθεντικές ονομασίες και πατρότητες τους και τέλος, τα έβαλε σε σειρές, που έμειναν ως οι περίφημες «σειρές του Χάρχαλη» (6). Κάθε σειρά μπορεί να αποτελούταν και από έξι με επτά μελωδίες συρτών.

Ο Νίκος Σαριδάκης, ο ανεπανάληπτος Μαύρος όπως έμεινε να λέγεται, πήρε τα παλιά συρτά και τα επεξεργάστηκε με έναν μοναδικό τρόπο, δίνοντας τους μια νέα, φρέσκια πνοή, χωρίς όμως να προσβάλει το ύφος και την αυθεντική δομή τους, δημιουργώντας ο ίδιος, μια νέα ακουστική, μια «σχολή» παιξίματος των παραδοσιακών κισσαμίτικων μοτίβων.

Ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης, αυτός ο μοναδικός βιρτουόζος και γνήσιος βιολιστής, ο τελευταίος των «μεγάλων», έδωσε έναν αγώνα «ζωής» για να διασώσει τα γνήσια ακούσματα των συρτών, παίζοντας και διατηρώντας τους σκοπούς αυτούς, βάσει των παλαιών προτύπων, όπως αυτά τα διδάχθηκε από τον Χάρχαλη, τον Μαριάνο, τον Κουφιανό και από τον πατέρα του, παλαιό βιολιστή, τον Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη. Ο τελευταίος, που ίσως ήταν ο μοναδικός βιολιστής των αρχών του περασμένου αιώνα στα Χανιά που γνώριζε από μουσική γραφή, έσωσε αρκετά παλαιά συρτά, σύμφωνα με τις αρχικές δομές τους και πατρότητες τους. Ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης, σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του, δεν σταμάτησε ποτέ να ερευνά την ιστορία και την πορεία του συρτού, καθώς και την ιστορικότητα του βιολιού ως γνήσιο, παραδοσιακό όργανο της κρητικής μουσικής. (7)

Το πέρασμα των συρτών από τα Χανιά στους υπόλοιπους νομούς, είναι ένα θέμα που ακόμα και στις μέρες μας προκαλεί αρκετές έριδες μεταξύ των καλλιτεχνών και των μελετητών, όχι ως προς την καταγωγή των συρτών, αλλά ως προς την περίοδο που αυτά διαδόθηκαν στον νομό Ρεθύμνης. Την περίοδο που τα συρτά πρωτοπαίχθηκαν, σχεδόν ταυτόχρονα από την Κίσσαμο διαδόθηκαν στην γειτονική επαρχία Σελίνου λόγω των ανεπτυγμένων σχέσεων των κατοίκων των δύο επαρχιών αλλά και λόγω της πανομοιότυπης πολιτιστικής κουλτούρας. Στην επαρχία Κυδωνίας μαθαίνουμε πρώτη φορά για ύπαρξη συρτών κατά την επανάσταση του 1821, καθώς Κισσαμίτες και Σελινιώτες επαναστάτες ήρθαν σε επαφή με Κυδωνιάτες. Στις δε επαρχίες Αποκορώνου και Σφακίων τα συρτά διαδόθηκαν από το 1850 και μετά, όπως τουλάχιστον έχουν ερευνήσει τοπικοί λαογράφοι και μελετητές. Κι αυτό έγινε λόγω της καταγωγής από τα Σφακιά πολλών Κισσαμιτών βιολιστών όπως ο Ανδρέας Μαριάνος, ο Μανώλης Φαντάκης ή Φαντομανώλης κ.α., όταν όλοι οι προαναφερόμενοι έπαιζαν συχνά εκείνη την περίοδο σε γλέντια στις περιοχές Σφακίων και Αποκορώνου και έτσι διέδωσαν τα συρτά. Από μαρτυρία του Ανδρέα Μαριάνου στον γιο του και θρυλικό βιολιστή Γιώργη Μαριάνο, στα Σφακιά μέχρι τα μέσα του 190ου αιώνα , χόρευαν μόνο Πεντοζάλι και Γιτσικιά (Ρουμαθιανή) σούστα.

Στο Ρέθυμνο λοιπόν, τα συρτά σαν μελωδίες (ελάχιστες στον αριθμό) ίσως και να υπήρχαν, λόγω των όποιων κοινωνικών σχέσεων των κατοίκων των δύο νομών. Όχι όμως ότι είχαν «ριζώσει» και διαδοθεί. Η διάδοση των συρτών έγινε περίπου κατά τα έτη 1923 – 1925 όταν και ιδρύθηκε στα Χανιά η σχολή Χωροφυλακής, στην οποία υπηρέτησαν πλήθος Ρεθύμνιων καλλιτεχνών όπως ο Μανώλης Λαγός, ο Γιώργος Μουζουράκης, ο Αλέκος Καραβίτης κ.α. Όλοι αυτοί δεν γνώριζαν τα συρτά και μαθήτευσαν δίπλα στον Γιώργη Μαριάνο (8), τον Σταύρο Μαυροδημητράκη, τον Νικόλαο Κατσούλη ή Κουφιανό, ούτως ώστε να μάθουν τις μελωδίες και τον χορό των συρτών. Όλα αυτά βέβαια έχουν δηλωθεί κατά καιρούς και από τους ίδιους τους λυράρηδες. Άραγε, όπως υποστηρίζουν πολλοί μουσικοί και μελετητές, αν προϋπήρχαν διαδεδομένα τα συρτά στο Ρέθυμνο, για ποιόν λόγο όλοι αυτοί οι σπουδαίοι Ρεθύμνιοι καλλιτέχνες πήγαν στα Χανιά κι έμαθαν τα συρτά; Και για ποιόν λόγο εκείνη την περίοδο πήγαν στα Χανιά τόσο ο Καρεκλάς (Αντώνης Παπαδάκης) και ο Ανδρέας Ροδινός (ο οποίος μαθήτευσε στον Νικολή Χάρχαλη); Καμιά φορά αυτοί οι τοπικιστικοί παράγοντες είναι τόσο ανασταλτικοί στην γνώση.

Και το σημαντικότερο στοιχείο βέβαια, σχεδόν όλες οι μελωδίες που ηχογραφήθηκαν κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου από λυράρηδες του Ρεθύμνου, είναι χανιώτικες και κισσαμίτικες διασκευές και όχι ρεθυμνιώτικες συνθέσεις, πράγμα που ασφαλώς το παραδέχονταν τότε και οι ίδιοι οι λυράρηδες. Για παράδειγμα, η κλασσική «Σειρά του Ροδινού». Τα συρτά που παίχθηκαν από τον θρυλικό αυτόν λυράρη είναι απλές διασκευές χανιώτικων συρτών, αρκετά παραποιημένες βέβαια, μιας και τα μέσα τότε ήταν ανασταλτικά για να κατανοηθεί μια μελωδία. Με την σειρά, παραθέτουμε τις γνήσιες ονομασίες των μελωδιών αυτών: Χανιώτικος συρτός αγνώστου συνθέτη, ΄Β Λουσακιανός του Κιώρου, Αερινιώτης του Φελεσογιάννη, Σελινιώτικος του Βουρογιάννη, Ηλέκτρα του Φελεσογιάννη, Καρεφυλλιανός του Καναρίνη, Τοπολιανός του Φαντομανώλη, Βουλγαριανός του Ζερβού.(9)

Σε ένα οδοιπορικό της Δόμνας Σαμίου, κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’70 με στόχο την «αυθεντική καταγραφή» της κρητικής μουσικής, παρουσιάστηκε ο νομός Ρεθύμνης και συγκεκριμένα, η Κρύα Βρύση της επαρχίας Αγ.Βασιλείου, η πόλη του Ρεθύμνου και τα Ανώγεια. Στο Ρέθυμνο, η κυρία Σαμίου βρήκε τον αξέχαστο δεξιοτέχνη, τον Στέλιο Φουσταλιεράκη και του ζήτησε να παίξει μερικά δικά του παραδοσιακά συρτά. Ο Στέλιος Φουσταλιεράκης όμως, με το ήθος που τον χαρακτήριζε, απάντησε «δικά μου συρτά, δεν έχω συνθέσει. Όλα αυτά που παίζουμε στο Ρέθεμνος είναι κισσαμίτικα που τα μάθαμε από τους βιολατόρους των Χανίων».

Οι μαρτυρίες, τόσο του ανεπανάληπτου Κώστα Μουντάκη, όσο και του θρυλικού λυράρη των Ανωγείων, Μανώλη Πασπαράκη ή Στραβού, δηλώνουν ότι τα συρτά στην ευρύτερη περιοχή του Μυλοποτάμου διαδόθηκαν ως επί το πλείστον μετά την κατοχή.

Στον νομό Ηρακλείου τα συρτά «πέρασαν» κυρίως από το 1950 και μετά, κυρίως με την κάθοδο στην πρωτεύουσα του νομού, Ανωγειανών καλλιτεχνών (Νικ.Ξυλούρης, Γ.Καλομοίρης, Εμμ.Μανουράς) και με την «κυριαρχία» στις νότιες επαρχίες του Σπηλιανού λυράρη, Θανάση Σκορδαλού. Βέβαια, σημαντική και η προσφορά του αδικοχαμένου, Λευτέρη Μανασάκη ή Γαλιανού,από την Γαλιά. Στον νομό Λασιθίου, τα συρτά ευδοκίμησαν μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60, κυρίως με κάποιες ηχογραφήσεις του θρυλικού Δερμιτζογιάννη (10), αλλά και με την «εισβολή» πολλών Ηρακλειωτών και Ρεθύμνιων λυράρηδων. Η μουσική της δυτικής Κρήτης έρχεται ακόμα και τώρα σε πλήρη διαφορετικότητα με την μουσική της ανατολικής Κρήτης, όπου εκεί παίζει μεγάλο ρόλο ο λυρισμός και οι τοπικές μελωδίες (κοντυλιές, πηδηχτοί) και αυτός ήταν ο κύριος παράγοντας ούτως ώστε τα συρτά να δυσκολευτούν να ενσωματωθούν στα μουσικά μοτίβα των περιοχών αυτών.

Η έρευνα στις μελωδίες των συρτών δεν σταματά εδώ και δεν μπορεί να σταματήσει την στιγμή που όλο και περισσότερες παλαιές μελωδίες έρχονται στο προσκήνιο. Το σίγουρο όμως είναι ένα: Πρόκειται για έναν πλούσιο θησαυρό μουσικής κληρονομιάς που παραδόθηκε τόσο απλόχερα από τους παλαιούς «τεχνίτες» σε εμάς και αυτό μας καθιστά όλους υπεύθυνους για την διαφύλλαξη και διατήρηση του.

Για τέλος, παραθέτουμε τις σημαντικότερες μελωδίες συρτών, βάσει συνθετών –χρονολογιών. Βέβαια, δεν είναι μόνο αυτές, αλλά είναι ένα σημαντικό βήμα στην γνώση αυτών των αθάνατων πραγματικά σκοπων.

Στεφανής Τριανταφυλλάκης ή Κιώρος 1ος , βιολιστής από τον Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου

1. A' Λουσακιανός συρτός το 1750 στα Πατεριανά Κισσάμου
2. Β' Λουσακιανός συρτός το 1752 στις Λουσακιές Κισσάμου
3. Μελισιανός συρτός το 1755 στην Μελισιά Κισσάμου
4. Τυλιφιανός συρτός το 1780 στην Τύλιφο Κισσάμου
5. Περβολιανός συρτός το 1785 στα Περβολάκια Κισσάμου

Αντώνιος Τριανταφυλλάκης ή Κιώρος 2ος , βιολιστής από τον Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου.

1. Παλαιοκαστρινός συρτός το 1786 στο Παλαιόκαστρο Κισσάμου
2. Γ' Λουσακιανός συρτός το 1790 στις Λουσακιές Κισσάμου
3. Λυριδιανός συρτός το 1792 στα Λυριδιανά Κισσάμου
4. Σασαλιανός συρτός το 1800 στο Σάσαλο Κισσάμου
5. Εσπερινός συρτός το 1810

Κων/νος Μπαλαμπός (Κοπανίδης Ά) , βιολιστής από τα Μπαλαμπιανά Κισσάμου.

1. Συρτός του Κοπανίδη το 1850
2. Συρτός του Μπαλαμπού το 1866

Στεφανής Τριανταφυλλάκης ή Κιώρος 3ος, βιολιστής από τον Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου.
1. Μεραδιανός συρτός το 1850 στην Μεράδα Λουσακιών Κισσάμου
2. Γαλουβιανός συρτός το 1860 στον Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου
3. Συρτός της Νύχτας το 1866
4. Συρτός του Κιόρου το 1870
5. Συρτός Λοξός το 1875

Κων/νος Μπουλταδάκης ή Καναρίνης, βιολιστής από την Δρακόνα Κισσάμου.

1. Καρεφυλλιανός συρτός το 1866 στα Καρεφυλλιανά Κισσάμου
2. Ινάντιος συρτός το 1870 στον Πλάτανο Κισσάμου
3. Σφηναριώτικος συρτός το 1875 στο Σφηνάρι Κισσάμου
4. Συρτός του Καναρίνη (Άρωμα) το 1880
5. Τριαλώνης συρτός το 1896 στα Τριαλώνια Κισσάμου
6. Δρακονιανός συρτός το 1898 στην Δρακόνα Κισσάμου

Ιωάννης Βουράκης (Βουρογιάννης) , βιολιστής από την Μονή Σελίνου.
1. Σελινιώτικος συρτός το 1866 στην Μονή Σελίνου
2. Παραλλαγή Χανιώτικου σε άλλη κλίμακα το 1875


Ανδρέας Μαριανάκης (Μαριάνος), βιολιστής από τον Δραπανιά Κισσάμου.

1. Βοριάς συρτός το 1896
2. Δραπανιανός συρτός το 1900 στον Δραπανιά Κισσάμου
3. Πυργιανός συρτός το 1906 στον Πύργο Καστελλίου Κισσάμου
4. Μεσογειανός συρτός το 1908 στον Πλάτανο Κισσάμου
5. Σηρικαριανός συρτός το 1912 στο Σηρικάρι Κισσάμου

Ιωάννης Μανιατάκης (Μανιατογιάννης), βιολιστής από τα Μαρεδιανά Κισσάμου.
1. Συρτός του Μανιά το 1896
2. Κουκουναριάνος συρτός το 1900 στην Κουκουναρά Κισσάμου
3. Τσικαλαριανός συρτός το 1906 στα Τσικαλαριά Κισσάμου
4. Μαρεδιανός συρτός το 1908 στα Μαρεδιανά Κισσάμου

Μουσταφά Καραγκιουλές, βιολιστής από τα Καλεργιανά Κισσάμου.

1. 1ος συρτός Καραγκιουλές το 1882
2. 2ος συρτός Καραγκιουλές το 1886
3. Καλεργιανός συρτός το 1890 στα Καλεργιανά Κισσάμου
4. Γιουσούφης συρτός το 1898

Νίκος Λαϊνάκης, βιολιστής από τον Λαρδά (Γραμβούσα) Κισσάμου.

1. Συρτός του Λαϊνά το 1883
2. Λαρδιανός συρτός το 1886 στον Λαρδά Κισσάμου
3. Καλυβιανός συρτός το 1890 στην Καλυβιανή Κισσάμου
4. Μεσογειανός συρτός του Λαϊνά το 1903 στα Μεσόγεια Κισσάμου

Ιωάννης Αντωνογιαννάκης (Ματζουράνας), βιολιστής από την Μεράδα Λουσακιών Κισσάμου.

1. Συρτός του Ματζουράνα το 1884 στις Λουσακιές Κισσάμου
2. Μαλαθυριανός συρτός το 1889 στην Μαλάθυρο Κισσάμου
3. Κεραμοθιανός συρτός το 1905 στην Κεραμοτή Κισσάμου
4. Κόντρας συρτός το 1908 στις Λουσακιές Κισσάμου
5. Βουβιανός συρτός το 1912 στις Βούβες Κισσάμου

Ιωάννης Φελεσάκης (Φελεσογιάννης), βιολιστής από τον Αερινό Κισσάμου.
1. Αερινιώτης συρτός το 1896 στον Αερινό Κισσάμου
2. Ηλέκτρα συρτός το 1908
3. Μπεμπέκα συρτός το 1912

Νικηφόρος Μαυροδημητράκης, λυράρης από τα Μαρεδιανά Κισσάμου.
1. Συρτός του Νικηφόρου το 1912 στα Μαρεδιανά Κισσάμου



Ηλίας Δροσεράκης (Δροσερός), μπουλγαρί από τον Δραπανιά Κισσάμου.1. Συρτός της Χαραυγής το 1922 στον Δραπανιά Κισσάμου

Νικόλαος Χαρχαλάκης (Χάρχαλης), βιολιστής από τα Χαρχαλιανά Κισσάμου.

1. Συρτός του Χάρχαλη ή Χαρχαλιανός το 1914 στα Χαρχαλιανά Κισσάμου
2. Θερισσιανός συρτός ή Χαρχαλίστικος το 1923 στο Θέρισσο Κυδωνίας

Βασίλης Παπαδάκης (Κοπανίδης), βιολιστής από τα Μπαλαμπιανά Κισσάμου.
1. Μπαλαμπιανός συρτός το 1939 στα Χανιά

Νικολής Κατσούλης (Κουφιανός), λυράρης από τον Κουφό Κυδωνίας

1. Χαλεπιανός συρτός το 1932 στην Χαλέπα (Χανιά)

Μανώλης Φαντάκης (Φαντομανώλης), βιολιστής από τα Κοτσιανά Κισσάμου
1. Κοτσιανός συρτός το 1912 στα Κοτσιανά Κισσάμου
2. Ακολουθία Κοτσιανού το 1918 στα Κοτσιανά Κισσάμου
3. Τοπολιανός συρτός το 1922 στα Τοπόλια Κισσάμου
4. Αρμενοχωριανός συρτός του Φαντή το 1926 στο Άρμενο Χωριό Κισσάμου

Νικολής Αποστολάκης (Τσιλαρίδης), βιολιστής από τα Νοχιά Κισσάμου.
1. Νοχιανός συρτός το 1922 στα Νοχιά Κισσάμου

Νικολής Φαντάκης (Ζερβός), βιολιστής από τα Κοτσιανά Κισσάμου.
1. Συρτός του Ζερβού το 1922 στα Κοτσιανά Κισσάμου
2. Βουλγαριανός συρτός το 1928 στο Βουλγάρω Κισσάμου
3. Συντέκνισσα συρτός το 1934 στον Δραπανιά Κισσάμου
4. Καμάρι συρτός το 1936 στην Ποταμίδα Κισσάμου

Νικολής Τσέγκας, μουσικοσυνθέτης από το Καστέλλι Κισσάμου.
1. Γραμπουσιανός συρτός το 1933 στην Γραμβούσα Κισσάμου
2. Κακράπης συρτός το 1940 στο πέλαγος της Γραμβούσας
3. Μπαρμπούνι συρτός το 1943 στο πέλαγος της Γραμβούσας
4. Ακολουθία συρτός το 1945 στο πέλαγος της Γραμβούσας
5. Αζωγυριανός συρτός το 1950 στον Αζωγυρέ Κισσάμου

Ευθύμιος Λυραντωνάκης, βιολιστής από τις Καλάθενες Κισσάμου.
1. Συρτός του Λυραντώνη το 1939 στις Καλάθενες Κισσάμου

Νικολής Σαριδάκης (Μαύρος), βιολιστής από τον Σκουτελώνα Κισσάμου.

1. Κολυμπαριανός συρτός το 1950 στο Κολυμπάρι Κισσάμου

Θεοχάρης Τζινευράκης, τραγουδιστής από τα Νοχιά Κισσάμου.

1. Νοχιανός συρτός του Θεοχάρη το 1950 στα Νοχιά Κισσάμου

Στέλιος Κουτσουρέλης, λαγουτιέρης από το Καστέλλι Κισσάμου.
1. Εννιαχωριανός συρτός το 1952 στην Αθήνα

Γιώργης Ντερμιτζάκης, λαγουτιέρης από το Γεράνι Κυδωνίας.
1. Γερανιώτικος συυρτός το 1963 στο Γεράνι Κυδωνίας

Στρατής Γαλαθιανάκης (Γαλαθιανός), βιολιστής από τους Κάμπους Κεραμειών Κυδωνίας.

1. Λακκιώτικος συρτός το 1953 στους Λάκκους Κυδωνίας

Σταύρος Καντηλιεράκης, βιολιστής από την Παναγιά Κεραμειών Κυδωνίας.

1. Συρτός του Καντηλιέρη το 1970 στα Χανιά

Μιχάλης Κουνελάκης (Κουνέλης), βιολιστής από τα Καρφιανά Κισσάμου.
1. Συρτός του Κουνέλη(Εσύ’σαι η αγάπη μου) το 1982 στο Καστέλλι Κισσάμου

Κώστας Παπαδάκης (Ναύτης), βιολιστής από το Καστέλλι Κισσάμου.
Μερικές από τις γνωστότερες συνθέσεις του είναι:

1. Συρτός της Αυγής το 1940 στην Αθήνα
2. Βατολακιανός συρτός το 1945 στον Βατόλακο Κυδωνίας
3. Νέος Σελινιώτικος συρτός το 1949 στην Παλαιόχωρα Σελίνου
4. Συρτός του Ναύτη το 1953 στα Χανιά
5. Κουστογερακιώτικος συρτός το 1955 στο Κουστογέρακο Σελίνου
6. Τα Ωραία του Ναύτη το 1955 στα Χανιά
7. Αφρατιανός συρτός το 1956 στα Αφράτα Κισσάμου
8. Ροδοπιανός συρτός το 1957 στα Ροδοπού Κισσάμου
9. Ποταμιδιανός συρτός το 1952 στην Ποταμίδα Κισσάμου
10. Αργός συρτός το 1957 στα Χανιά
11. Νέος Γραμβουσιανός συρτός το 1966 στην Αμερική
12. Καλουδιανός συρτός το 1969 στην Αμερική
13. Ρογδιανός συρτός το 1973 στην Αμερική
14. Νέος Εννιαχωριανός συρτός το 1974 στην Αμερική
15. Κατσοματαδιανός συρτός το 1976 στα Χανιά
16. Παραγγελιά του Ναύτη στην Αυστραλία το 1983
17. Βαλσαμιώτης συρτός το 1991 στον Βατόλακο Κυδωνίας
18. Καλαθενιώτης συρτός το 1991 στα Χανιά
19. Χαιρεθιανός συρτός το 1992 στα Χανιά
20. Ανισαρακιώτης συρτός το 1993 στα Χανιά

Υποσημειώσεις:

1.Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιώρος, βιολιστής από τον Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου। Άκμασε από το 1740 μέχρι το 1790, κι ήταν κάτοχος ενός βιολιού «Στραντιβάριους»। Ο ίδιος το 1770 θρυλείται ως ο δημιουργός του πεντοζαλιού, στην Ανώπολη Σφακίων. Το παρανόμι «Κιώρος» οφείλεται στο ότι είχε έντονο πρόβλημα στραβισμού. Το ίδιο πρόβλημα είχαν και οι απόγονοί του, ο γιός του Αντώνης Τριανταφυλλάκης και ο εγγονός του Στέφανος Τριανταφυλλάκης, βιολιστές και οι δύο με τεράστια συνθετική προσφορά.

2.Οι χορευτικές μορφές που μπορούμε να παρατηρήσουμε στις δύο αυτές επαρχίες είναι σχεδόν ίδιες, αν και υπάρχουν μερικές τοπικές διαφορές στην χορευτική εκτέλεση, ακόμα και στην ίδια την Κίσσαμο. Δηλαδή, διαφορετικά τα «ταλίμια» που θα συναντήσουμε στις Λουσακιές, στα Εννιά Χωριά, στα Παλαιά Ρούματα κ.ο.κ.

3.Μέχρι και τις μέρες μας, οι περισσότεροι καλλιτέχνες των Χανίων δίνουν ονομασίες στα συρτά τους βάσει τοπονυμίων, για παράδειγμα ο λυράρης Δημήτρης Βακάκης με τον «Βαβουλεδιανό συρτό», ο Ηλίας Χορευτάκης με τον «Χορευτιανό» συρτό κ.λ.π.

4.Ηλίας Δροσερός ή Δροσεράκης, από τον Δραπανιά Κισσάμου. Ίσως ο μοναδικός ονομαστός καλλιτέχνης της περιόδου των αρχών του 20ου αιώνα στην Κίσσαμο που έπαιζε μπουλγαρί (Οι παλαιότεροι το ονόμαζαν μπουζούκι). Ο συρτός του ήταν ίσως ο πιο αργός σε ρυθμό εκείνα τα χρόνια. Παρόλα αυτά, έμεινε κλασσικός και έχει διασκευαστεί στις μέρες μας από αρκετούς καλλιτέχνες. Σημαντικές ηχογραφήσεις του συρτού αυτού έγιναν από τον Κώστα Μουντάκη, αλλά και με σόλο λαγούτο από τον Γιώργη Κουτσουρέλη και τον Μιχάλη Πολυχρονάκη.

5.Η λύρα, συγκριτικά με το βιολί, σπάνιζε μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα τόσο στην Κίσσαμο, όσο και στην ευρύτερη περιοχή του νομού Χανίων. Ο μοναδικός γνωστός λυράρης της Κισσάμου εκείνα τα χρόνια ήταν ο Νικηφόρος Μαυροδημητράκης από τα Μαρεδιανά Κισσάμου. Υπήρχαν βέβαια λυράρηδες και στο Σέλινο και στον Αποκόρωνα, όπως οι θρυλικοί Καντέρης, Χαρίλαος Πιπεράκης, Παλικαρογιάννης, Πλακιανός και ο κορυφαίος Νικολής Κατσούλης ή Κουφιανός, πάραυτα όμως η λύρα δεν είχε καθιερωθεί.

6. Ο Νικόλαος Χάρχαλης ηχογράφησε αυτές τις «σειρές» λίγα χρόνια πρίν φύγει από την ζωή, στο Καστέλλι σε ερασιτεχνικές πομπίνες με τον Γιώργη Κουτσουρέλη και τον Γαλανάκη. Στις πομπίνες αυτές παρουσιάστηκαν σειρές συρτών , η κάθε μία αποτελούμενη από τέσσερις έως έξι σκοπούς συρτών. Ο Χάρχαλης κατά την περίοδο της ακμής του, έπαιζε στα γλέντια πάρα πολλά και διάφορα συρτά και απέφευγε την επανάληψη, μιας και το ρεπερτόριο του ήταν πλουσιότατο.

7.Το 1989 ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης, κυκλοφόρησε το βιβλίο «Κρητική λύρα:Ένας μύθος» και προκάλεσε ποικίλα σχόλια από ερευνητές και καλλιτέχνες, διότι στο βιβλίο αυτό αντέκρουσε την άποψη ότι η λύρα είναι το κύριο όργανο της κρητικής μουσικής, παρουσιάζοντας μια αξιόλογη έρευνα με σημαντικά στοιχεία και ντοκουμέντα, καθώς και «στόχευσε» τον Σίμωνα Καρά για την περίφημη απαγόρευση του βιολιού στα τέλη της δεκαετίας του ’50 από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η περίφημη αυτή απαγόρευση δημιούργησε ρήξη στις σχέσεις των καλλιτεχνών των νομών Χανίων – Ρεθύμνης, προάγοντας και συμφέροντας τους τελευταίους, μιας και οι βιολιστές των Χανίων περιθωριοποιήθηκαν για περίπου τρείς δεκαετίες από τα Μ.Μ.Ε. και βάζοντας σε κίνδυνο μια ολόκληρη πλούσια μουσική παράδοση που έως τότε, άνθιζε στην δυτική Κρήτη. Για το αστείο της υπόθεσης να πούμε ότι η εν λόγω απαγόρευση, δεν έχει αρθεί ακόμα.

8.Ο Γεώργιος Μαριάνος είναι ένα κεφάλαιο της κρητικής μουσικής που αξίζει να μελετηθεί. Ο ίδιος αποτέλεσε παράδειγμα για τους νεώτερους μουσικούς εκείνης της περιόδου, καθώς δίπλα του μαθήτευσαν όχι μόνο βιολιστές, αλλά και λυράρηδες όπως ο Εμ.Λαγός, ο Γ.Μουζουράκης, ο Αλέκος Καραβίτης (όπου έκατσε στον Δραπανιά επτά μήνες να μάθει τα συρτά), αλλά και φτασμένοι μουσικοί όπως ο Αντώνης Παπαδάκης ή Καρεκλάς και ο Χαρίλαός Πιπεράκης. Τόσο ο Καραβίτης, όσο και ο Λαγός, ουδέποτε αρνήθηκαν ότι δεν γνώριζαν τα συρτά προτού έλθουν στα Χανιά , κι ότι τα έμαθαν από τον Μαριάνο. Σημαντική επίσης και η προσφορά του αξέχαστου λαγουτιέρη Σταύρου Μαυροδημητράκη που μέσω των συνεργασιών του με τους Καραβίτη , Μουζουράκη και Μουντάκη, διέδωσε στους ανωτέρω πολλές κισσαμίτικες μελωδίες.

9. Δίνουμε μερικά παραδείγματα συρτών, όπως αυτά ηχογραφήθηκαν και ονομάσθηκαν από λυράρηδες και κατόπιν παραθέτουμε και τις γνήσιες ονομασίες αυτών:

"Συρτός Καρεκλά - Αντ.Παπαδάκη ή Καρεκλά" - "Δραπανιανός συρτός του Α.Μαριάνου - Χαλεπιανός του Νικ.Κατσούλη ή Κουφιανού"

"Αχι Λουσακιανό κρασί - Χαρ.Πιπεράκης" - "Γαλουβιανός του Κιώρου - Νοχιανός του Τσιλαρίδη(Νικ.Αποστολάκης)"

"Πόσες φορές γλυκά γλυκά - Ν.Παπαδογιάννης" - "Συρτός του Ματζουράνα (Ι.Αντωνογιαννάκης ή Ματζουράνας)"

"Στων αμαθιών σου τη φωτιά - Αθ.Σκορδαλός" - "Λυριδιανός του Κιώρου" (Το Ρεφραίν στο 2ο μέρος του 2ου σκοπού είναι ο Πυργιανός του Α.Μαριάνου)"

"Μοιάζουν πολύ τση θάλασσας - Αθ.Σκορδαλός" - "Φουρνιανός του Γ.Κουτσουρέλη"

"Συρτός Κουτρουλιανός - Αλ.Καραβίτης" - "Συρτός του Κιώρου (Στεφ.Τριανταφυλλάκης)"

"Ούλοι αγαπούν και χαίρουνται - Εμ.Λαγός,Ι.Μπερνιδάκης(Μπαξεβάνης) - "Συρτος Ανώνυμος του Πλακιανού - Δραπανιανός του Ανδ.Μαριάνου)"

"Πολλές φορές στον ύπνο μου ή,Κεφαλοβρυσσιανός - Γ.Καλογρίδης) - "Κουκουναριανός του Μανιατογιάννη - Συρτός του Μανιά (Ι.Μανιατάκης)"


10. Ο Δερμιτζογιάννης είναι ίσως ο πρώτος μουσικός του Λασιθίου που ηχογράφησε συρτά κατά την δεκαετία του ’60 και του ’70, σύμφωνα όμως με τα μουσικά «μέτρα» της περιοχής του, κι ίσως για αυτό τον λόγο τα συρτά αυτά ακούγονται με έντονα λυρικά στοιχεία που δεν έχουν σχέση με τον ορμητικό και γρήγορο τρόπο που παίζονται στα Χανιά.

Λίγα λόγια για την Κίσαμο.


Κίσαμος. Η δυτικότερη επαρχία του νομού Χανίων και της Κρήτης. Συνορεύει στα ανατολικά με την επαρχία Κυδωνίας και στα νότια - ανατολικά με την επαρχία Σελίνου.
Μεγαλύτερη πόλη της επαρχίας, το ξακουστό και χιλιοτραγουδισμένο Καστέλλι.
Η Κίσαμος φημίζεται για την μουσική της κουλτούρα. Μια κουλτούρα που αιώνες τώρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον κρητικό συρτό, την γιτσικιά σούστα, τα ριζίτικα τραγούδια.Εδώ πρωτοχορεύτηκε ο συρτός, εδώ συντέθηκαν οι εκατοντάδες λεβέντικες μελωδίες του, εδώ έδρασαν μερικοί εκ των αξιοτέρων καλλιτεχνών της κρητικής μουσικής: Κιώροι, Χάρχαλης, Μαριάνος, Κουτσουρέληδες, Κουνέλης, Ναύτης κ.α. Και η μουσική, βαθιά ριζωμένη σε τούτο τον τόπο, με το βιολί και το λαγούτο, γαλούχησε γενιές ολόκληρες. Μα και η ιστορία της Κισάμου είναι εξίσου λαμπρή, όπως και η μουσική της. Η επαρχία αυτή πρωτοστάτησε σε όλους τους απελευθερωτικούς αγώνες και τα άξια τέκνα της έδωσαν τα πάντα για την ελευθερία του νησιου. Πολλοί είναι οι Κισαμίτες που έμειναν στην μνήμη του κόσμου για την προσφορά τους στην μουσική, την τέχνη, την ελευθερία, τον πολιτισμό. Και για όλους αυτούς, θα μιλήσουμε σιγά σιγά από αυτό το φιλόξενο ιστολόγιο.
Καλώς ήλθατε.