ΓΙΩΡΓΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

Με τον Νικολή Χάρχαλη
Με τον Κουφιανό





1914 - 1994



«Καμάρι το’χει η Κίσαμος, καύχημα το Καστέλλι, που έβγαλε έναν γίγαντα, τον Γιώργη Κουτσουρέλη».


Το τεράστιο κεφάλαιο της κρητικής μουσικής. Ο άνθρωπος-ορχήστρα όπως τον είχε ονομάσει ο διάσημος μουσικολόγος Ρομπέρτο Λεϊντί. Ο Γιώργης Κουτσουρέλης, ο μοναδικός βιρτουόζος του λαγούτου, ο πρώτος των πρώτων, έγινε το σήμα κατατεθέν για την πόλη του Καστελλιού, για τον νομό Χανίων. Θεωρείται ως ο στυλοβάτης του κρητικού λαγούτου. Αυτός έδωσε αίγλη στο όργανο, αυτός το καθιέρωσε. Πριν την εμφάνιση του Κουτσουρέλη, το λαγούτο έπαιζε έναν άχαρο σχετικά ρόλο στην ζυγιά. Βέβαια, δεν ήταν και πολλά σε αριθμό τα λαγούτα, μιας και ως πολύ ακριβό όργανο, ήταν δύσκολο να αποκτηθεί εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Ο Σταύρος Μαυροδημητράκης έκανε την πρώτη «επανάσταση» στον ρόλο του οργάνου αυτού, όμως ο Κουτσουρέλης ήταν αυτός που το καθιέρωσε. Και όχι απλά το καθιέρωσε, το κατέστησε ως ένα πλήρες σολιστικό όργανο με πολλές και πλούσιες δυνατότητες. Με την μουσική του ιδιοφυΐα, την αξεπέραστη τεχνική του, σφράγισε για τα καλά τα μουσικά μονοπάτια της Κρήτης. Η δεξιοτεχνική του διπλοπενιά (ο πρώτος που έπαιξε με αυτό τον τρόπο), τα βιρτουόζικα σολαρίσματα του και οι ανεπανάληπτες συνθέσεις του, τον κατατάσσουν στο υψηλότερο σκαλί των κρητικών λαγουτιέρηδων. Ο πατέρας του, ο Ανδρέας Κουτσουρέλης, ένα παλιός λαγουτιέρης, ήταν ο άνθρωπος που του έδωσε τα πρώτα ερεθίσματα. Αυτά τα ερεθίσματα τον έκαναν από μικρό παιδί να πιάσει στα χέρια του το λαγούτο και να το ερωτευτεί. Ήδη, στα 12 του χρόνια ήταν ένας τελειοποιημένος λαγουτιέρης. Οι παλαιότεροι βιολιστές και λυράρηδες συναγωνίζονταν ποιος θα τον πάρει στα γλέντια. Ο Χάρχαλης και κατόπιν ο Μαριάνος και ο Κουφιανός ήταν τα μεγαθήρια που έπαιξαν μαζί με τον τότε έφηβο Κουτσουρέλη. Μα και ο λαμπρός Ρεθυμνιώτης λυράρης Αλέκος Καραβίτης έπαιξε μαζί του, μάλιστα ηχογράφησαν και δίσκο. Σημαντική η παρουσία του Κουτσουρέλη με τον θρυλικό Κουφιανό στο Καλλιμάρμαρο στάδιο την δεκαετία του ’30. Ο Κουτσουρέλης μετέπειτα συνεργάστηκε με τον Νικ. Σαριδάκη, τον ανεπανάληπτο Μαύρο και αποτέλεσαν μια ιστορική ζυγιά για αρκετά χρόνια. Δισκογραφικά με τον Μαύρο, το έργο του ήταν πλουσιότατο, παλιά συρτά αλλά και νέες συνθέσεις του Κουτσουρέλη. Παρέα στα καλλιτεχνικά του συνταιριάσματα και ο αξέχαστος αδελφός του, ο Στέλιος Κουτσουρέλης. Για οκτώ χρόνια περίπου, μαζί με τα αδέλφια του Στέλιο και Μανώλη παρουσίαζαν τις περίφημες εκπομπές κρητικής μουσικής από το τότε Ε.Ι.Ρ. Η θρυλική μαντινάδα « Την μουσική της Κρήτης μας π’όλος ο κόσμος θέλει, σας την παρουσιάζουνε τ’αδέρφια Κουτσουρέλη» έχει μείνει χαραγμένη στην μνήμη του κόσμου που στηνόταν από νωρίς στα λιγοστά ραδιόφωνα για να απολαύσει τους Κουτσουρέληδες. Σημαντική η συνεργασία του Κουτσουρέλη με τον θρυλικό τροβαδούρο της Γραμπούσας, τον Νικολή Τσέγκα. Μαζί έπαιζαν τα περίφημα συρτά του Τσέγκα, τα ηχογράφησαν σε ερασιτεχνικές πομπίνες και τους έδωσαν μια νέα διάσταση. Ο Κουτσουρέλης είχε συνθέσει αρκετές μελωδίες συρτών, τα οποία τα ονόμαζε «εξευγενισμένα Κισαμίτικα συρτά», μιας και αποτελούσαν μια νέα ακουστική υφή στα μουσικά πράγματα. Περίτεχνες μελωδίες, παιγμένες μοναδικά είτε με βιολί, είτε με σόλο λαγούτο. Και τότε, υπήρξε η μεγάλη κόντρα, όταν ο Μίκης Θεοδωράκης χρησιμοποίησε σαν κύριο θέμα στον «Ζορμπά» την μουσική του Αρμενοχωριανού συρτού του Κουτσουρέλη. Το γνωστό – πασίγνωστο συρτάκι δεν είναι τίποτα άλλο από την σύνθεση του Γιώργη Κουτσουρέλη. Ο ίδιος, κινήθηκε νομικά για να διεκδικήσει τα πνευματικά του δικαιώματα. Επίσης, σημαντική η συνεργασία του με τον Κώστα Μουντάκη, στον Νέο Καστελλιανό συρτό και στον Εννιαχωριανό συρτό, σύνθεση του Στέλιου Κουτσουρέλη. Δεν είναι παράλογο να πούμε ότι ο Γιώργης και ο Στέλιος Κουτσουρέλης ήταν οι «μέντορες» του Κώστα Μουντάκη στα πρώτα του βήματα. Ο Γιώργης Κουτσουρέλης για δέκα περίπου χρόνια, λόγω του αιφνίδιου θανάτου του αδελφού του Μανώλη, σταμάτησε να παίζει. Ύστερα όμως από παρακλήσεις πολλών, ξανάπιασε στα χέρια του το λαγούτο για να σκορπίσει ρίγη συγκίνησης στο φιλόμουσο κοινό. Μαζί με τον Μιχ. Κουνέλη, τον Ναύτη, τον Τζιμάκη κι άλλους πολλούς. Είναι δύσκολο να απαριθμήσουμε τους μουσικούς με τους οποίους συνεργάστηκε, μιας και όλοι ήθελαν να παίξουν μαζί του, είτε Χανιώτες, είτε Ρεθυμνιώτες. Οι συνθέσεις του επίσης είναι πάρα πολλές, αναφέρουμε μερικές όπως ο Αρμενοχωριανός συρτός, ο Συρτός του Κουτσουρέλη, το Άρωμα, το Αγρίμι, η Νενέ, η Κρουσταλλοβραχιωνάτη, ο Νέος Καστελλιανός συρτός κλπ. Την δεκαετία του ’70 συνεργάστηκε με τον αξέχαστο Νίκο Ξυλούρη, ώστε να παρουσιάσουν ένα ολοκληρωμένο δισκογραφικό έργο. Μα ήταν πολλές οι δυσκολίες, συν την αρρώστια που χτύπησε αδυσώπητα τον Ξυλούρη, με αποτέλεσμα να ηχογραφήσουν λίγα τραγούδια. Επίσης, σημαντική ήταν η συνεργασία με τον Χάρχαλη, όταν ο μεγάλος βιολάτορας ήταν σε βαθιά γεράματα και μαζί έγραψαν μερικές ερασιτεχνικές πομπίνες, οι οποίες όμως είχαν μεγάλη επιτυχία. Στο καφενείο που διατηρούσε ο Κουτσουρέλης στην καρδιά του Καστελλιού, γινόντουσαν αυτοσχέδια γλεντάκια με τον Χάρχαλη, τον Μαύρο, τον Κουνέλη κι άλλους πολλούς μουσικούς. Ο Κουτσουρέλης, με το σπάνιο χάρισμα που διέθετε, ακόμα και σε μεγάλη ηλικία συνέχιζε να παίζει ακούραστος και να κρατά γερά τα σκήπτρα του «Πρώτου λαγούτου στην Κρήτη». Το κενό που άφησε είναι δυσαναπλήρωτο, η μουσική έγινε φτωχότερη και το λαγούτο πλέον, ψάχνει ακόμα απεγνωσμένα να βρεί τον διάδοχό του…


Ακούστε τον Γ.Κουτσουρέλη σε σόλο λαγούτο: