ΕΥΧΕΣ!

ΑΠΌ ΤΟ "ΚΙΣΑΜΟΣ,ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ" ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ, ΥΓΕΙΑ, ΕΥΤΥΧΙΑ, ΧΑΡΟΥΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΤΟ 2011

ΗΛΙΑΣ ΧΟΡΕΥΤΑΚΗΣ-ΖΩΝΤΑΝΑ!!!

Δείτε και ακούστε τον Ηλία Χορευτάκη στα μεγάλα του κέφια σε κάποια ζωντανή του εμφάνιση. Οι σκοποί που ακούγονται είναι: Καλλεργιανός συρτός, Σφηναριώτικος συρτός.Το παίξιμο του μυρίζει "Κίσαμος" πέρα για πέρα!

ΣΥΡΤΟΣ:Η ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ

Εν συνεχεία του προηγούμενου θέματος μας, δείτε εδώ τους Ρουματιανούς να χορεύουν τον γνήσιο κισαμίτικο συρτό με τα απλά,παλαιϊκά και αρχοντικά ταλίμια, χωρίς περιττούς εντυπωσιασμούς και λοιπές φιγούρες που παραπέμπουν σε....ταρζάν και μπαλαρίνες! Αυτός είναι ο συρτός, έτσι όπως πρέπει να χορεύεται, σεμνά και στρωτά. Μακάρι να ακολουθούσαν αυτό το βιωματικό παράδειγμα όλα τα σημερινά χορευτικά συγκροτήματα, αν θέλουν να λένε ότι επιτελούν πολιτιστικό έργο.

ΣΥΡΤΟΣ: ΦΟΛΚΛΟΡΙΚΟ ΦΑΟΥΛ!!

Αφορμή για αυτό το θέμα, είναι ένα βιντεάκι που έστειλε ένας φίλος. Στο βιντεάκι αυτό χορεύουν τα μέλη κάποιου χορευτικού συγκροτήματος. Φαινομενικά χορεύουν συρτό, στην ουσία όμως χορεύουν κάποιον χορό άγνωστης προελεύσεως και ταυτότητας. Κωλοτούμπες, φολκλορικές φιγούρες, τσαλιμάκια "μπαλετίστικα" που θα'λεγε και ο μακαρίτης ο Ναύτης. Τέλος πάντων, μιλάμε αυτή την στιγμή για μια εκτέλεση(στην κυριολεξία) χορού που προσβάλει τα ήθη και τις περγαμηνές που συνοδεύουν την ιστορία του αληθινού κισαμίτικου συρτού! Μπορεί κάποιος, για να δικαιολογήσει αυτό το θέαμα, να επικαλεστεί την "παγκρήτια" διαφοροποίηση αυτού του χορού, όπως και να'χει όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι εκτροχιαζόμαστε από την ρίζα του χορού. Για του λόγου το αληθές...δείτε το βιντεάκι και βγάλτε τα συμπεράσματα σας.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΜΙΑΝΑΚΗΣ

Ο Γιάννης Κουμιανάκης γεννήθηκε στην Σπηλιά Κισάμου και τα τελευταία 25 χρόνια περίπου ασχολείται ενεργά με το λαγούτο. Ξεκίνησε αρκετά μεγάλος την ενασχόληση με το λαγούτο, το κύριο επάγγελμα του ήταν οικοδόμος. Όμως η αγάπη του για την κρητική μουσική , του έβαλε για τα καλά το "μικρόβιο". Έχει παίξει με σημαντικούς καλλιτέχνες της λύρας και του βιολιού, σημείο αναφοράς όμως στην καριέρα του, ήταν η συνεργασία του στα πρώτα του βήματα με τον μεγάλο Μιχάλη Κουνέλη. Έχει παρουσιάσει δύο προσωπικές δισκογραφικές δουλειές, στις οποίες ξεχωρίζει για την άρτια φωνή του.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ-ΖΩΝΤΑΝΑ!

Ας ακούσουμε τον Θοδωρή Πολυχρονάκη να μας παίζει δυό δοξαριές, από ζωντανή εμφάνιση σε βάφτιση στον Πλάτανο Κισάμου. Ακούγονται οι σκοποί: Συρτός του Χάρχαλη-Φουρνιανός συρτός.

ΝΙΚΟΣ ΖΩΙΔΑΚΗΣ

Υπήρχαν αρκετές σκέψεις εδώ και καιρό, ώστε να γίνει ένα αφιέρωμα από το blog μας στον Νίκο Ζωιδάκη. Η κύρια αιτία της όλης αναστολής ήταν ότι ο Νίκος εδώ και αρκετό καιρό έχει τραβήξει έναν δρόμο που σίγουρα δεν έχει να κάνει με την μουσική παράδοση αυτούσια, αλλά κυρίως με την εμπορική υφή του πράγματος. Αυτό μας βρίσκει κάθετα αντίθετους, όχι μόνο με τον Νίκο, αλλά με τον οποιονδήποτε.
Ξέρουμε όμως ότι ο Ζωιδάκης έχει βάλει κι αυτός με τον τρόπο του, το δικό του λιθαράκι, έχει περπατήσει στα ολοζώντανα μουσικά μονοπάτια του τόπου μας και έχει συντροφεύσει πολλές από τις χαρές μας στα γλέντια που τον ακούσαμε.
Κατάγεται από τις Βούβες Κισάμου και από μικρό παιδί ασχολείται μανιωδώς με την λύρα. Σε ηλικία 12 ετών πρωτόπαιξε σέ γλέντι κι εκτοτε έχει στο ενεργητικό του εκατοντάδες εμφανίσεις και σπουδαίες συνεργασίες. Ποιός άλλωστε δεν θυμάται τις αξέχαστες συνεργασίες με τον Μιχάλη Τζουγανάκη και κυρίως, με τον Παντελή Κρασαδάκη, με τον οποίον έγινε και ευρύτερα γνωστός ο Νίκος. Μαζί στα γλέντια, μαζί και στις ηχογραφήσεις δίσκων, μια πραγματικά σπουδαία ζυγιά. Ο Νικος Ζωιδάκης είναι ένας μανιώδης τεχνίτης της λύρας με προσωπικό ύφος στο παίξιμο του, θεωρείται από πολλούς ώς ένας εκ των καλύτερων χειριστών του οργάνου παγκρητίως!
Τα τελευταία χρόνια, έχει προχωρήσει πρός το εμπορικό μέρος της μουσικής και ώς διασκεδαστής πλέον, εμφανίζεται σε συναυλίες, clubs, σε τηλεοπτικές εκπομπές. Αν συμφωνούμε με αυτό; Σίγουρα όχι. Ελπίζουμε όμως ότι κάποια μέρα θα τον δούμε να αφήνει πίσω του τα εκτυφλωτικά φώτα και τις (ας μας επιτραπεί) "κρητικολαϊκές" μαντινάδες και θα επανέλθει στο γνήσιο παραδοσιακό μοτίβο που ξέρουμε ότι μπορεί να υπηρετήσει με αξιοπρέπεια.

ΚΑΛΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ!!!

Το blog μας "ΚΙΣΑΜΟΣ-ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ" εύχεται σε όλους και όλες καλά Χριστούγεννα, καλές γιορτές, με υγεία και πολλές χαρές στο κάθε σπιτικό, έστω και σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που όλοι μας ανεξαιρέτως περνάμε.
Χρόνια πολλά!

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΜΑΡΕΝΤΑΚΗΣ

1910 - 1988

Παλιός λαγουτιέρης από τα Μαρεδιανά Κισάμου. Σταδιοδρόμησε για πάνω από τέσσερις δεκαετίες στα μουσικά δρώμενα της επαρχίας μας με σημαντικές συνεργασίες με βιολιστές όπως ο Νικ.Χάρχαλης, ο Μιχάλης Χαρχαλάκης, ο Μιχάλης Κουνέλης κ.α. Όπως προείπαμε, καλό και ρυθμικό λαγούτο αλλά ακόμα, καλύτερη φωνή. Σαν τραγουδιστής ο Θεοχάρης Μαρεντάκης άφησε εποχή, θεωρείται απο πολλούς ώς ένας εκ των καλυτέρων τραγουδιστών της εποχής του.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗΝ ΜΑΡΑΘΟΚΕΦΑΛΑ

Στις 24 Δεκεμβρίου, Παρασκευή βράδυ, παραμονή των Χριστουγέννων στην Ενορία Σπηλιάς Κισάμου, στο πανάρχαιο Σπήλαιο πλησίον της Μαραθοκεφάλας,
θα τελεσθεί Αρχιερατική Θ. Λειτουργία της Άγιας Νύκτας από τις 8.00μ.μ. έως 12.00μ.μ. ιερουργούντος του Σεβ. Μητροπολίτου Κισάμου και Σελίνου κ.κ. Αμφιλοχίου, πλαισιομένου υπό πολλών ιερέων και πλήθους κόσμου.
Κρητικόπουλα, Κρητικοπούλες και βοσκοί θα παρευρίσκονται κοντά στην Άγια Φάτνη του νεογέννητου Χριστού και Σωτήρος.
Πρόβατα, αρνάκια και πολλά ζωάκια θα ζεσταίνουν με τα χνώτα τους τον γεννηθέντα Χριστό.
Φωτιές θα ανάψουν και καμπάνες θα σημαίνουν, κεριά και λιβάνια, ασιμάρικα θ’ ανάψουν αρκετά που είναι σύμβολα τιμής, χαράς, ευλάβειας και ευγνωμοσύνης των Χριστιανών.
Βυζαντινοί ψαλτάδες καλλίφωνοι θα ψάλλουν τους θαυμάσιους ύμνους των χριστιανών και των αγγέλων .
Στο τέλος αυτής της ονειρεμένης Άγιας Νύχτας θα ακολουθήσει η Αγία Κοινωνία και κατόπιν θα μοιραστεί με πολλή αγάπη το Χριστόψωμο του Σωτήρος Χριστού.

Όσοι πιστοί προσέλθετε.

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Η "ΚΡΗΤΙΚΗ" ΛΥΡΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Πρίν από λίγες ημέρες λάβαμε ένα e-mail από τον καλό φίλο, τον Γιώργο Τζανακάκη, ερασιτέχνη μελετητή της κρητικής μουσικής αλλά και ιστορίας, που ζεί στο Λονδίνο. Το e-mail, περιείχε μια σελίδα από το βιβλίο του Γάλλου Προξένου στην Κρήτη το 1825 X.Fabre Quettes. Το βιβλίο έχει εκδοθεί το 1850 περίπου και έχει μεταφραστεί σε τρείς γλώσσες και όπως καταλαβαίνουμε, είναι σπανιότατο. Σε αυτή την σελίδα ο X.Fabre Quettes αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο γιόρταζαν οι Τούρκοι κάποια θρησκευτική τους γιορτή (προφανώς το Μπαϊράμι ή το Ραμαζάνι)και ασφαλώς, αναφέρεται στην χρησιμότητα της λύρας από τους Τούρκους!!
Κάνει και μια αντιπαραβολή, στον τρόπο με τον οποίο γιόρταζαν οι Χριστιανοί τις δικές τους γιορτές εν αντιθέσει με τους Μουσουλμάνους.
Βέβαια, το κείμενο και η όλη διάθεση του συγγραφέα(του Πρόξενου δλδ) είναι φιλο-τουρκική, όμως, για άλλη μια φορά φαίνεται η προέλευση και η ταυτότητα της "λύρας", αυτού του οργάνου που προωθήθηκε από εξωγενείς παράγοντες, εγκληματικά εις βάρος του βιολιού και των βιολιστών της δυτικής και ανατολικής Κρήτης. Και βέβαια, δείτε ανάλογα, ποιά θέση είχε το βιολί στα χριστιανικά-κρητικά δρώμενα!!




Τα σχόλια, δικά σας!

ΝΙΚΟΛΗΣ ΛΑΪΝΑΚΗΣ

1859 - 1953

Ο γέρο Λαϊνάς ήταν από τους σημαντικότερους βιολιστές της γενιάς του.
Γεννήθηκε στον Λαρδά Γραμβούσας Κισάμου και στα δύσκολα χρόνια εκείνης της εποχής, γλέντησε τον κόσμο με τις δοξαριές του, από την μια μεριά της Κισάμου μέχρι την άλλη.
Άφησε μουσικούς απογόνους, τα παιδιά του, αλλά και τα εγγόνια του, ένας εξ αυτών ο σπουδαίος λαγουτιέρης Στέλιος Λαϊνάκης.
Ο Νικολής Λαϊνάκης έζησε σχεδόν έναν αιώνα και μπορούμε να πούμε ότι πρόσφερε πάρα πολλά στην υπόθεση της κρητικής μουσικής. Σωστός σαν δεξιοτέχνης, σωστός όμως και σαν συνθέτης. Οι συνθέσεις του, γλυκές και στρωτές με την φρεσκάδα του κισαμίτικου αέρα. Οι συνθέσεις αυτές είναι:
1. Συρτός του Λαϊνά το 1883
2. Λαρδιανός συρτός το 1886 στον Λαρδά Κισσάμου
3. Καλυβιανός συρτός το 1890 στην Καλυβιανή Κισσάμου
4. Μεσογειανός συρτός του Λαϊνά το 1903 στα Μεσόγεια Κισσάμου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΥΛΩΝΑΚΗΣ

Νέος καλλιτέχνης στα μουσικά πράγματα ο Γιώργος Μυλωνάκης.
Κατάγεται από το Σφακοπηγάδι Κισάμου και είναι εγγονός του παλαιού βιολιστή, Γιώργη Φοβάκη ή Φοβογιώργη που σχεδόν πρόσφατα έφυγε από την ζωή.
Ο Γιώργος Μυλωνάκης συνεργάζεται εδώ και χρόνια μαζί με τον Γιώργο Σκευάκη και με το συγκρότημα τους διασκεδάζουν τον κόσμο σε όλο τον νομό Χανίων.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΝΤΑΟΥΝΤΑΚΗΣ

Βετεράνος καλλιτέχνης του βιολιού ο Μανώλης Νταουντάκης. Από τους μουσικούς που ασχολούνται ερασιτεχνικά με την μουσική, αλλά σίγουρα κατέχουν υψηλή θέση για την συνολική προσφορά τους. Γεννήθηκε στην Κουκουναρά Κισάμου και παίζει βιολί πολλά χρόνια. Τραγουδάει στο γνήσιο κισαμίτικο ιδίωμα, όπως βέβαια παίζει και με έντονο κισαμίτικο ύφος. Έχει συνεργαστεί κατά καιρούς με διάφορους λαγουτιέρηδες όπως ο αδελφός του ο Γιώργης, ο Πέτρος Καρμπαδάκης κ.α. Οι μουσικές γνώσεις του είναι πολλές και δεν διστάζει να τις μεταδίδει σε όποιον του το ζητήσει.

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Μουσικές και εν μέρει χιουμοριστικές ιστορίες νοσταλγικών εποχών που έχουν διασωθεί από τους παλαιοτέρους και έχουν φτάσει ώς τις μέρες μας.

1). Η παρακάτω ιστορία δόθηκε από τον φίλο, τον Δημήτρη Καρτσωνάκη , ο παππούς του οποίου ήταν παρών στο περιστατικό:
Δεκαετία του '50, στον καφενέ του Κουτσουρέλη στο Καστέλλι και καθόταν ο Γιώργης Μαριάνος. Πολλά λέγονται βέβαια για τον εγωισμό του Μαριάνου. Εκείνη την στιγμή έτυχε να περνάει από τον καφενέ ένας πρώτος ξάδελφος του Μαριάνου και μεγαλύτερος σε ηλικία του. Ο Μαριάνος, με την δόξα που είχε, περίμενε προφανώς να τον χαιρετήσει πρώτος ο ξαδελφός του. Ο ξάδελφος του, ίσως περίμενε λόγω του ήταν μεγαλύτερος να τον χαιρετήσει ο Μαριάνος πρώτος. Τελικά, κανείς δεν χαιρέτησε κανέναν. Και ο παππούς του Δημήτρη, που παρακολουθούσε το σκηνικό, ρωτάει τότε τον Μαριάνο: "Βρε μπάρμπα-Γιώργη, μαλωμένοι είστε με τον ξαδελφό σου;". Του απαντά ο Μαριάνος "όχι, γιάντα ρωτάς;".
"Νά", λέει ο άλλος, "είδα πώς δεν τον χαιρέτησες.Γιάντα;".
Και απαντά ο Μαριάνος με το αφοπλιστικό τουπέ: "Να τον πρωτοχαιρετήσω; Μα ίσια είναι μωρέ ο οντάς με τον λαδομαγατζέ;" !!!!

2). Ιστορία που είχε διηγηθεί ο ανεπανάληπτος Μιχάλης Κουνέλης: Ο πατέρας του, ο Κουνελοκωστής, ήταν ένας πραγματικός ανεκδοτολόγος και χιουμορίστας. Πολλές ήταν οι φάρσες που σκάρωνε κατά καιρούς, χωρίς όμως να παρεξηγηθεί κανείς. Σε ένα γλέντι λοιπόν που έπαιζε, χόρευε ένας και πρόσεξε τότε ο δαιμόνιος Κουνελοκωστής ότι το φερμουάρ του παντελονιού του χορευτή ήταν ορθανοιχτο!!! Κι εκείνα τα χρόνια, έ, ήταν κάπως πιο αυστηρά τα ήθη. Παρόλο αυτό, με τρόπο ο Κουνελοκωστής του ψυθίριζε "τα μαγαζιά σου είναι ανοιχτά". Ο χορευτής βέβαια του κάκου να ακούσει. Οπότε ο Κουνελοκωστής, αφού είδε κι απόειδε, του σκάρωσε φωναχτά την μαντινάδα:
"Τα μαγαζιά σου είν'ανοιχτά και πρέπει να τα κλείσεις κι άμε να βρείς αλλού μεριά να πάεις να τσιρήσεις".!!!

ΝΙΚΟΛΗΣ ΤΣΕΓΚΑΣ.....ΣΑΡΑΝΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Συμπληρώνονται αυτές τις μέρες 44 χρόνια από τότε που έφυγε αναπάντεχα από την ζωή ο θρυλικός τροβαδούρος και συνθέτης Νικολής Τσέγκας. Η μουσική του προσφορά είναι ανεκτίμητη και το όνομα του θα παραπέμπει για πάντα στην Κίσαμο, στην Γραμπούσα και στα περήφανα συρτά που εμπνεύστηκε. Εκτενέστερη βιογραφία του θα βρείτε στο blog μας.

Αιωνία του η μνήμη.


Ακούστε το τραγούδι που σύνθεσε ειδικά για τον Τσέγκα ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΡΕΦΥΛΛΑΚΗΣ

Λαγουτιέρης της παλιάς φρουράς, γεννήθηκε την δεκαετία του '30 στον Λαρδά(Γραμβούσα)Κισάμου. Είναι γιός του αξέχαστου λαγουτιέρη, Μανώλη Καρεφυλλάκη και πατέρας του καταξιωμένου λυράρη Βασίλη Καρεφυλλάκη. Από νέος ξεκίνησε να παίζει λαγούτο και συνεργάστηκε για αρκετά χρόνια με τον Κώστα Παπαδάκη ή Ναύτη, όπου μαζί ηχογράφησαν και δίσκους στα τέλη της δεκαετίας του '40. Συνεργάστηκε επίσης με τον Μιχάλη Κουνέλη, τον Δημήτρη Χριστοφοράκη και βέβαια, με τον γιό του, τον Βασίλη.Σήμερα έχει αποτραβηχτεί από την ενεργό δράση.

ΣΟΦΟΚΛΗΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

Ο Σοφοκλής Κουτσουρέλης ανήκει στην "ομάδα" των ερασιτεχνών "εραστών" της κρητικής μουσικής. Προέρχεται από την ιστορική οικογένεια των Κουτσουρέληδων που έχει γράψει την δική της, λαμπρή ιστορία στην μουσική παράδοση του τόπου. Εδώ και αρκετά χρόνια ζεί στην Αθήνα και ασχολείται όπως προείπαμε με το λαγούτο ερασιτεχνικά αλλά.....τύφλα να έχουν οι επαγγελματίες. Για του λόγου το αληθές, ακούστε μερικές χαρακτηριστικές πενιές!

ΑΡΘΡΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗ

ΆΡΘΡΟ ΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ
================================


Τον βλέπεις να πιάνει το λαγούτο και να το χαϊδεύει με τρόπο στοργικό. Σαν γονιός που κανακίζει το παιδί του. Ψηλός, λεβέντης, επιβλητικός. Μα αλήθεια, πόσο όμορφα δένει η σωματική του ομορφιά, με την ομορφιά των ήχων του λαούτου του. Κι έπειτα, ατελείωτα ταξίμια σε μουσικούς κόσμους που τους φυσάει το θαλασσινό αγέρι και τους δροσίζει η ψηλότερη κορυφή.
Σαν το "Άρωμα", ευωδιάζουν οι πενιές του, πότε γλυκιές, πότε άγριες, μα σίγουρα, μερακλήδικες. Ο Γιώργος Κουτσουρέλης ήταν και θα είναι ο κορυφαίος καλλιτέχνης του λαούτου. Αλάνθαστος σε κάθε μουσική του εκτέλεση και σύνθεση, ήξερε την αρχή και το τέλος της κάθε μελωδίας, ήξερε πού και πώς θα στολίσει τον κάθε σκοπό, χωρίς περιττές και ανούσιες φιγούρες, σαν αυτές που ακούμε σήμερα και αναρωτιόμαστε, μα που πήγε η γνησιότητα;
Αγάπησε με πάθος την κρητική μουσική, τον αγάπησε όμως κι αυτή. Μια αγάπη που κράτησε μέχρι την τελευταία στιγμή της φυσικής του παρουσίας. Το Καστέλλι, η τρανή αυτή πολιτεία των Χανίων, καυχήθηκε που γέννησε μια τέτοια προσωπικότητα. Και ο Κουτσουρέλης όμως, λάτρεψε την γενέτειρα του, που ποτέ δεν την αποχωρίστηκε. Έζησε όλα τα χρόνια του βίου του στο Καστέλλι, εργάστηκε στο καφενεδάκι του, το έκανε στέκι των ντόπιων μουσικών και μερακλήδων, κερνούσε όλο τον κόσμο με τσικουδιά και πενιές.
Ο γλυκόλαλος Χάρχαλης, ο λεβέντης Μαριάνος, ο μερακλής Κουφιανός, ο άρχοντας Καραβίτης, ο τρανός Μαύρος, όλοι αυτοί, μια μουσική παρέα και στην μέση αυτής, ο Κουτσουρέλης με το λαούτο του, να κεντάει με τις πενιές του. Έπαιξε και με τον Ναύτη, τον Κουνέλη, τον Μουντάκη, συνεργάστηκε για λίγο με τον αγγελικό Ξυλούρη, άκουσε τις συνθέσεις του να τραγουδιούνται από τα χείλη του Τζιμάκη, του Τζινευράκη και του Κορωνιωτάκη, αντάμωσε με τον θρυλικό Τσέγκα, ταίριαξε με τον αδελφό του τον Στέλιο, μα πάνω απ΄όλα, άλλαξε τα δεδομένα, μεγαλούργησε, εργάστηκε πάνω στο λαούτο για να του δώσει την αίγλη που του αξίζει. Διπλοπενιές, ταξίμια, συρτά που για χρόνια ρίζωσαν στην Κίσσαμο, όλα αυτά χώρεσαν στο όργανο του Κουτσουρέλη. Αδυναμία του, οι παλαιοί κισσαμίτικοι συρτοί, αδυναμία του όμως και οι συνθέσεις του, τα "Εξευγενισμένα Κισσαμίτικα συρτά" όπως τα ονόμαζε ο ίδιος. Οι προσωπικές του συνθέσεις, τις οποίες είναι σχεδόν αδύνατον να τις αναφέρουμε όλες, έχουν βαθιές ρίζες στην παμπάλαιη παράδοση της μουσικομάνας Κισσάμου, φέρνουν όμως έναν νέο αέρα, μια φρεσκάδα, ένα φωτεινό χρώμα.
Πολύ δύσκολο σήμερα να ακούσουμε ένα παίξιμο, αντάξιο με αυτό του Κουτσουρέλη. Ο ίδιος, μπορεί να είχε πολλούς μιμητές, δεν είχε όμως κανέναν διάδοχο. Ίσως, να μην θέλησε να έχει κιόλας....ποιός ξέρει; Η νέα γενιά των λαουτιέρηδων, οφείλει πολλά στον Κουτσουρέλη, έστω κι αν δεν το ξέρει.
Αν ο Κουτσουρέλης,ξεκινούσε σήμερα, εν έτει 2004, δεν ξέρω αν θα είχε την ίδια λαμπρή πορεία, την ίδια άξια σταδιοδρομία, κι αυτό γιατί σήμερα η μουσική έχει κατακλυστεί από ατάλαντους, φιγουρατζήδες και φωνακλάδες μουσικούς που κερδίζουν την συμπάθεια του κόσμου όχι γιατί το αξίζουν, αλλά γιατί έχουν καλύτερες δημόσιες σχέσεις, γιατί πουλάνε πιο επιμελώς την εικόνα τους. Κι ο Κουτσουρέλης, σε κάτι τέτοια, δεν έχει θέση. Για αυτόν, μιλάει η δουλειά του, η τέχνη του, η προσφορά του, το λαούτο του. Μιλάει η πενιά του, που διαλαλεί περίτρανα σε όλους ότι "ήταν ο καλύτερος".

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ ΣΤΟ ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ ΚΙΣΑΜΟΥ

Μουσική καταγραφή στο Κολυμπάρι Κισάμου. Παίζει βιολί ο Νικ.Σαριδάκης ή Μαύρος, λαγούτο ο Γιώργης Κουτσουρέλης και τραγουδάει ο Λευτέρης Ντουρουντάκης. Οι σκοποί που ακούγονται είναι κατά σειρά: Ά Καραγκιουλές του Μ.Καραγκιουλέ, Βοριάς του Ανδρέα Μαριάνου και Κισαμίτικος αγνώστου συνθέτη. Η καταγραφή αυτή έγινε από τον Δ.Νοτόπουλο.

Ν.ΧΑΡΧΑΛΗΣ - ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ

Παλιά-ιστορική ηχογράφηση της εποχής των τελών της δεκαετίας του '20 από τον Νικ.Χάρχαλη στο βιολί και στο τραγούδι και τον Σταύρο Μαυροδημητράκη στο λαγούτο. Η ετικέτα του δίσκου έχει τίτλο "Καστελλιανός συρτός", οι δέ σκοποί που παίζονται είναι ο ΄Γ και ο ΄Β Λουσακιανός συρτός κατά σειρά.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΤΑΟΥΝΤΑΚΗΣ

Βετεράνος λαγουτιέρης που άκμασε από την δεκαετία του '60 έως και την δεκαετία του '80 στην επαρχία Κισάμου. Κατάγεται από την Κουκουναρά Κισάμου και προέρχεται από μουσική οικογένεια. Καλός τεχνίτης του λαγούτου, έχει σημαντικές συνεργασίες ώς επί το πλείστον με τον Αντώνη Αναγνωστάκη και τον Φώτη Κατράκη, καθώς και με τον Μανώλη Νταουντάκη.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ "ΣΠΑΝΟΣ"

Ο Μιχ.Παντελάκης ή, Σπανός, ανήκει στην παλαιά φρουρά των καλλιτεχνών που άκμασαν στα τέλη του 19ου αιώνα με αρχές του 20ου. Καταγόταν από τις Βουκολιές Κισάμου Χανίων και έπαιζε βιολί στα τοπικά γλέντια της εποχής του. Το παρατσούκλι του, δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε από πού προήλθε. Κι έτσι έμεινε να λέγεται, "Ό Σπανός". Με αυτό το όνομα τον συναντούσε κανείς εκείνα τα χρόνια. Συνεργάστηκε ώς επί το πλείστον με τον κοντοχωριανό του λαγουτιέρη, τον Γιάννη Κουριδάκη, αλλά και με τον Αντρέα Κουτσουρέλη.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΚΑΡΑΚΗΣ

Ο Στρατής ανήκει στην νέα γενιά που δρά σήμερα στα μουσικά πράγματα του τόπου μας. Εξαίσιος και γλυκός βιολιστής που προάγει τις κισαμίτικες μουσικές ρίζες με μοναδικό τρόπο. Της σχολής "Κουνέλη" αλλά και της σχολής(μπορούμε πλέον να το λέμε) "Πολυχρονάκη", δεν ξεφεύγει ούτε ένα χιλιοστό από την παραδοσιακή γραμμή και το αυθεντικό ύφος της περιοχής της Κισάμου. Επίσης, τραγουδά με μοναδική ευαισθησία, παρόλο το νεαρό της ηλικίας του και η γνώμη πολλών είναι ότι ο Στρατής έχει να προσφέρει πάρα πολλά στην μουσική μας παράδοση.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ

Νέος καλλιτέχνης που ακμάζει τα τελευταία χρόνια στην κρητική μουσική. Γεννήθηκε στο Καστέλλι Κισάμου και προέρχεται από μουσική οικογένεια, καθώς και ο πατέρας του, ο Νίκος, έπαιζε λαγούτο, κι ο θείος του ο Βαγγέλης. Από πολύ μικρός έδειξε την κλίση του στην μουσική, παίζοντας λαγούτο με διάφορους βιολιστές της περιοχής. Συνεργάστηκε με τον ξάδελφο του, τον Θοδωρή Πολυχρονάκη, με τον Ηλία Χορευτάκη, με τον Ν.Μπαλωμενάκη και τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται στενά με τον βιολιστή Μάρκο Ρενιέρη. Έχει παρουσιάσει δύο δισκογραφικές δουλειές με τον Μ.Ρενιέρη και γνωρίζει μεγάλη επιτυχία, τόσο στα Χανιά, όσο και στο εξωτερικό.

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

Κατάλογος πεσόντων, καταγομένων από την Κίσαμο Χανίων στο Ελληνο-Αλβανικό μέτωπο, 1940 - 1941. Η λίστα αυτή της 5ης Μεραρχίας Κρητών, είναι βέβαια ημιτελής, καθώς υπάρχουν και πολλά άλλα ονόματα που δυστυχώς δεν έχουν συμπεριληφθεί στο ιστορικό αρχείο Στρατού, ή, δεν επιβεβαιώνεται ο ιδιαίτερος τόπος καταγωγής των πεσόντων, εκτός από τον νομό που προέρχονται (π.χ. Νομός Χανίων).

ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ – ΜΟΥΛΕΤΕ
ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ – ΣΠΗΛΙΑ
ΑΡΓΥΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ – ΚΑΜΙΣΙΑΝΑ
ΑΡΧΟΝΤΑΚΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ – ΚΑΣΤΕΛΛΙ
ΒΑΤΣΟΥΛΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ – ΚΟΥΝΕΝΙ
ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΔΡΑΠΑΝΙΑΣ
ΓΕΩΡΓΙΛΑΣ ΗΡΟΔΟΤΟΣ – ΚΟΥΝΕΝΙ
ΓΕΩΡΓΟΥΣΑΚΗΣ ΚΩ/ΝΟΣ – ΒΟΥΚΟΛΙΕΣ
ΓΙΑΝΝΕΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΜΕΣΟΓΕΙΑ
ΔΕΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΚΩ/ΝΟΣ – ΔΕΛΙΑΝΑ
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ – ΠΑΛΑΙΑ ΡΟΥΜΑΤΑ
ΖΑΦΕΙΡΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ – ΠΕΡΙΒΟΛΑΚΙΑ
ΖΟΥΡΙΔΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΛΗ – ΤΟΠΟΛΙΑ
ΘΕΟΔΟΣΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΡΟΓΔΙΑ
ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ – ΠΟΛΕΜΑΡΧΙ
ΚΑΛΟΠΑΙΔΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ - ΚΑΛΟΥΔΙΑΝΑ
ΚΑΛΦΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ – ΓΛΩΣΣΑ
ΚΑΜΗΛΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΚΑΣΤΕΛΛΙ
ΚΑΣΑΠΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΡΟΓΔΙΑ
ΚΟΚΟΤΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – ΔΡΑΠΑΝΙΑΣ
ΚΟΝΤΟΥΔΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΠΟΛΕΜΑΡΧΙ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΥΔΑΚΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ – ΤΟΠΟΛΙΑ
ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ – ΚΑΚΟΠΕΤΡΟΣ
ΜΠΑΤΙΣΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΚΕΡΑΜΩΤΗ
ΜΠΟΝΑΤΑΚΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ – ΔΡΑΠΑΝΙΑΣ
ΝΙΚΟΛΑΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – ΣΗΡΙΚΑΡΙ
ΝΤΑΟΥΝΤΑΚΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ – ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΑ
ΝΤΟΚΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ – ΒΑΣΙΛΙΑΝΑ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΠΑΛΑΙΑ ΡΟΥΜΑΤΑ
ΠΑΡΑΣΚΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ – ΔΡΑΠΑΝΙΑΣ
ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – ΚΕΡΑ
ΠΑΤΑΚΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΚΑΣΤΕΛΛΙ
ΠΛΑΤΣΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ – ΡΑΒΔΟΥΧΑ
ΠΛΟΚΑΜΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΠΛΟΚΑΜΙΑΝΑ
ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ – ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ
ΣΜΥΡΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ
ΣΠΥΡΙΔΑΝΤΩΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ
ΤΕΡΕΖΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ – ΑΦΡΑΤΑ
ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – ΛΟΥΣΑΚΙΕΣ
ΤΟΥΛΟΥΠΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ – ΚΑΣΤΕΛΛΙ
ΤΣΑΠΑΤΑΚΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ – ΒΟΥΒΕΣ
ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ – ΤΑΥΡΩΝΙΤΗΣ
ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣ ΕΥΤΥΧΙΟΣ – ΤΑΥΡΩΝΙΤΗΣ
ΧΑΡΤΖΟΥΛΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ – ΚΑΣΤΕΛΛΙ
ΧΑΡΧΑΛΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ – ΒΟΥΛΓΑΡΩ


Αιωνία η μνήμη των ηρώων!

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΓΟΥΡΟΜΑΛΛΗΣ

1919 - 2010

Έφυγε πολύ πρόσφατα ο αγαπητός καλλιτέχνης Δημήτρης Σγουρομάλλης. Καλός λαγουτιέρης των παλαιών,νοσταλγικών εποχών. Γεννήθηκε στις Καλάθενες Κισάμου, στο χωριό αυτό που έχει αναδείξει πλήθος μουσικών και χορευτών. Έπαιξε με τους καλύτερους βιολιστές της επαρχίας μας, μερικοί εξ αυτών, ο Μανώλης Μυλωνάκης, ο Δημήτρης Χριστοφοράκης και ο αδικοχαμένος Ευθύμης Λυραντωνάκης. Μερακλήδικο λαγούτο ο Δημ.Σγουρομάλλης, έπαιζε κυρίως πρίμα. Καταγόταν από μουσική οικογένεια, μιας και άλλοι Σγουρομάλληδες σταδιοδρόμησαν στην κρητική μουσική.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

Νέος καλλιτέχνης που σταδιοδρομεί στην κρητική μουσική. Γεννήθηκε στο Έλος Κισάμου και ασχολείται με την λύρα από μαθητής του δημοτικού σχολείου. Στα γλέντια βγήκε πολύ μικρός, σχεδόν έφηβος και έχει παίξει σε όλη την περιφέρεια της επαρχίας Κισάμου, αλλά και γενικότερα σε όλα τα Χανιά. Έχει συνεργαστεί κατά καιρούς με αξιόλογους λαγουτιέρηδες όπως ο Λευτέρης Χαιρετάκης, ο Χαρίλαος Βλαστάκης, ο Αντώνης Βερυκάκης κ.α. Επίσης, έχει παρουσιάσει πλούσιο δισκογραφικό έργο.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΦΡΑΓΚΕΔΑΚΗΣ

Φωτο: Από το βιβλίο του Θαν.Δεικτάκη "Χανιωτες Λαϊκοί μουσικοί που δεν υπάρχουν πιά, τόμος Ά"

1912 - 1986


Παραδοσιακός λαγουτιέρης αλλά και φημισμένος οργανοποιός από τις Βουκολιές Κισάμου.
Ερασιτεχνικά έπαιζε στα γλέντια μαζί με τους φίλους του βιολιστές Παπουτσομιχάλη, Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη, αλλά και με τον μέγιστο λυράρη Νικ.Κατσούλη ή Κουφιανό.
Καλό παίξιμο, όπως λέει ο κόσμος, μπερντελίδικο. Στην Αθήνα που είχε πάει για να δουλέψει, μαθήτευσε σε έναν οργανοποιό και τότε κατάλαβε την μοναδική του κλίση στην τέχνη αυτή. Για πενήντα περίπου χρόνια άσκησε την τέχνη του οργανοποιού, ο καλύτερος όπως λένε στην Κρήτη. Έφτιαχνε τα καλύτερα λαγούτα(με έβενο) στο νησί, αλλά και τα καλύτερα μπουζούκια. Επίσης, έφτιαξε βιολιά και λύρες (προμήθευσε τον Χάρχαλη, τον Κουφιανό, τον Καντέρη κ.α.) Η φήμη του ξεπέρασε τα Χανιά και καλλιτέχνες από την υπόλοιπη Κρήτη, παράγγελναν τα όργανα τους στον Βουκολιανό τεχνίτη. Τα παιδιά του συνεχίζουν την οικογενειακή αυτή παράδοση, έχοντας το καλύτερο εργαστήριο στο Ηράκλειο.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΕΝΑΚΗΣ - ΓΙΑΝΝΕΝΗΣ

1904 - 1945

Σπουδαίος βιολιστής που άκμασε στα χρόνια του μεσοπολέμου. Γεννήθηκε στις Βρύσσες, ερημωμένο σήμερα οικισμό, που άνηκε στην πρώην κοινότητα Πλατάνου Κισάμου καιέπαιζε σε όλη την έκταση της επαρχίας με μεγάλη επιτυχία. Συνεργάτες του, ο Καρεφυλλομανώλης, ο Μανώλης Γαλανάκης κ.α. Ο Γιαννενής έπαιζε στο ύφος του Χάρχαλη, έκανε ώς επι το πλείστον διασκευές στα κισαμίτικα συρτά, αλλά δεν τραγουδούσε, αντί αυτού είχε τον αδελφό του, τον ονομαζόμενο "Κοτσυφό" με την πολύ καλή φωνή.
Μετά τον γάμο του έμεινε στον Άστρικα Κισάμου, αλλά δυστυχώς το τέλος του ήταν πρόωρο και τραγικό. Ξενυχτισμένος από γλέντι, πήγε στο χωράφι και σκοτώθηκε πέφτωντας από ένα δέντρο.

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΧΑΙΡΕΤΑΚΗΣ

Σημαντικός λαγουτιέρης της "μεστωμένης γενιάς" σήμερα, από τον Κάμπο Κισάμου των Εννιά Χωριών.
Για πολλά χρόνια συνεργάστηκε με τα βιολιά του Κωστή Παχάκη και του Φώτη Κατράκη, έπαιξε όμως και με τον Μιχ.Κουνέλη, τον Αντώνη Αναγνωστάκη κ.α. Συνεργάστηκε και με τον λυράρη Δημήτρη Αναγνωστάκη, όπου και συμμετείχε στις κοινές τους δισκογραφικές δουλειές. Το τραγούδι του είναι άκρως κισαμίτικο και το παίξιμο του σωστό. Είναι ιδιαίτερα αγαπητός σε όλη την περιφέρεια των Εννιά Χωριών, αλλά και του Σελίνου.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΓΑΛΑΝΑΚΗΣ

1912 - 2000

Υπέροχος σαν καλλιτέχνης, υπέροχος και σαν άνθρωπος. Ο Μανώλης Γαλανάκης από τις Λουσακιές. Από μικρός γνώρισε την δύσκολη πλευρά της ζωής, αφού παιδί ακόμα ορφάνεψε από πατέρα αλλά και τυφλώθηκε. Τα χρόνια δύσκολα και η ιατρική ακόμα στα σπάργανα κι έτσι ο Μανώλης Γαλανάκης βρέθηκε να ζεί μες στο σκοτάδι μέχρι και την μέρα που έφυγε από την ζωή. Όχι όμως και η ψυχή του. Αυτή ήταν πάντα φωτεινή. Για να περνάει ευχάριστα την ώρα του, έπιασε στα χέρια του το λαγούτο και με αυτό το όργανο έγραψε την δική του λαμπρή ιστορία. Από τους ωραιότερους μουσικούς της περιοχής, αλλά και πολύ καλός τραγουδιστής με ντέρτια και ινάτια. Έπαιξε με τους σημαντικότερους βιολιστές της Κισάμου, με τον Χάρχαλη, τον Λυραντώνη, τον Γιαννενή, τον Ναύτη και τον Κουνέλη κ.α. Και όλοι πάντα είχαν έναν καλό λόγο να πούν για τον μπάρμπα-Μανώλη. Τραγούδησε και στην ερασιτεχνική ηχογράφηση με τον Χάρχαλη στο καφενείο του Κουτσουρέλη, αλλά και σε άλλες ερασιτεχνικές ηχογραφήσεις. Το παίξιμο του ήταν πρίμο και στρωτό, αποφεύγοντας τους περιτούς εντυπωσιασμούς και μάλιστα, είχε στο ενεργητικό του μερικές δικές του-ανέκδοτες-συνθέσεις. Αδυναμία του μεγάλη, οι Λουσακιανοί σκοποί.

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Μουσικές και εν μέρει χιουμοριστικές ιστορίες νοσταλγικών εποχών που έχουν διασωθεί από τους παλαιοτέρους και έχουν φτάσει ώς τις μέρες μας

1)
Δεκαετία του '70, γαμήλιο γλέντι σε χωριό της ορεινής Κισάμου. Έπαιζε ο Μιχάλης Κουνέλης και ήδη το κέφι είχε ανάψει. Να πούμε όμως, ότι τα περισσότερα ρίφια που προορίζονταν για το τραπέζι ήταν....κλεμμένα. Αυτό βέβαια, το γνώριζε καλά ο Κουνέλης. Σε κάποια φάση λοιπόν άρχισε να ψιχαλίζει και ο πατέρας της νύφης τρέχει προς τον Κουνέλη και του κάνει "Μιχάλη, συνέχισε μωρέ να παίζεις για να μην φύγει ο κόσμος και να καθήσει να φάει γιατί δεν κατέω τι διάολο να τα κάνω τόσανα κρέατα που'χω και θα τα πετάξω κι είναι αμαρτία". Και του απαντά ο Κουνέλης με αφοπλιστικό τρόπο..: "Γιάντα μωρέ σε νοιάζουνε τα κρέατα, πλερωμένα τα'χεις;"

2)
Δεκαετία του '90 σε τοπικό αθηναϊκό κανάλι που είχε κρητική εκπομπή, ήταν καλεσμένος ο Κωστής Παπαδάκης ή Ναύτης. Ο παρουσιαστής, που προφανώς είχε μαύρα μεσάνυχτα του τι εστί Ναύτης, παρακάλεσε τον κόσμο να παίρνει τηλέφωνο ζωντανά και να κάνει τις δικές του παραγγελίες στον Ναύτη. Παίρνει λοιπόν ένας, του παραγγέλνει να παίξει το "Δάκρυ", το παίζει ο Ναύτης. Παίρνει άλλος ένας, του παραγγέλνει να παίξει τον Βατολακιανό, τον παίζει ο Ναύτης. Παίρνει και κάποια γυναίκα λοιπόν και λέει του Ναύτη "μου αρέσετε πολύ και σας θαυμάζω και είστε γνήσιος και θα ήθελα να μου παίξετε κάτι". Της απαντά ο Ναύτης "σας ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια, παρακαλώ, ότι θέλετε ζητήστε μου".
Και του κάνει αυτή "θέλω να μου παίξετε τα Δώρα του Καρπουζάκη-Κακλή".
Και απαντά ο Ναύτης: "Ούτε δώρα παίζω εγώ, ούτε αντίδωρα, αμα θέλετε να σας παίξω κανα κρητικό, ευχαρίστως" !

ΜΑΡΚΟΣ ΡΕΝΙΕΡΗΣ

Ταλαντούχος και δεξιοτέχνης μουσικός του βιολιού. Ανήκει στην νέα γενιά που σταδιοδρομεί στα μουσικά μονοπάτια της Κρήτης με μεγάλη επιτυχία. Κατάγεται από τα Παλαιά Ρούματα Κισάμου και από μικρός ξεκίνησε να παίζει, μαθητεύοντας για ένα διάστημα κοντά στον Μιχ.Κουνέλη αλλά και σε άλλους δασκάλους. Θεωρείται ώς ένας από τους δεινότερους εκτελεστές με μεγάλη γκάμα παλαιών κισαμίτικων συρτών, τους οποίους γνωρίζει σύμφωνα με τις γνήσιες ονομασίες τους. Τα τελευταία χρόνια "ζυγιάζει" μαζί με τον λαγουτιέρη Γιάννη Πολυχρονάκη και έχουν από κοινού εμφανιστεί τόσο στην Κρήτη, όσο και στο εξωτερικό με μεγάλη επιτυχία. Δισκογραφικά έχει παρουσιάσει δύο δουλειές μαζί με τον Γ.Πολυχρονάκη.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΤΖΟΥΓΑΝΑΚΗΣ

Ο Περικλής Τζουγανάκης ανήκει στην γενιά των καλλιτεχνών που διδάχτηκαν το βιολί από τον αείμνηστο Μιχ.Κουνέλη την δεκαετία του '80. Μόλις 11 χρονών πήρε ο Περικλής τα πρώτα του μαθήματα από τον μεγάλο δάσκαλο για να εξελιχθεί σιγά σιγά σε έναν καλό χειριστή του οργάνου. Γεννημένος στο Καστέλλι Κισάμου, όπου και κατοικεί μέχρι και σήμερα, έκανε τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στην περιοχή αυτή μαζί με βετεράνους λαγουτιέρηδες όπως ο Μαν.Καρτσώνης, ο Πέτρος Καρμπαδάκης κ.α. Είναι σημαντικό να πούμε ότι στα πρώτα του βήματα, ο Περικλής έπαιζε με ένα περίτεχνο "κουνελίστικο" ύφος, το οποίο όμως κατόπιν το άφησε για να εξελίξει τον ήχο του και να μπορέσει με το δικό του στύλ να βγεί έξω από τα στενά όρια του νομού Χανίων. Δισκογραφικά έχει παρουσιάσει δύο προσωπικές δουλειές και έχει συνεργαστεί με αξιόλογους μουσικούς του λαγούτου και όχι μόνο. Δυναμική η παρουσία του στους νομούς Ρεθύμνου και Ηρακλείου, αλλά και στην Αθήνα και στο εξωτερικό. Βέβαια, έχει κατακριθεί από πολλούς διότι έχει ξεφύγει από το παραδοσιακό μουσικό ύφος της Κισάμου, σίγουρα όμως έχει καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια της παρουσίας του να προωθήσει το βιολί εκτός Χανίων και μάλιστα, με μεγάλη επιτυχία.

Ο ΧΑΡΧΑΛΗΣ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '30

Άπό το άρθρο του Γ.Δασκαλάκη που δημοσιεύτηκε το 1987 στον τοπικό τύπο. Από το αρχείο του Βαγγέλη Παπαδάκη.

=============================================

Αν και πέρασαν τόσα χρόνια, η παιδική ματιά μου δεν θάμπωσε την μνήμη όλων όσων έζησα εκείνο το καλοκαίρι του ’32 στο Ρέθυμνο. Πανηγύρια, γλέντια, μουσική και τραγούδια, όλα όσα μας λείπουν σήμερα, στην Ελλάδα της νέας εποχής και της Ε.Ο.Κ. Παραθερίζαμε τότε στο πατρικό σπίτι του πατέρα μου στην καρδιά του Ρεθύμνου και λόγω του ότι ο πατέρας μου είχε πολλούς φίλους, σχεδόν καθημερινά ήμασταν καλεσμένοι και σε κάποιο σπίτι, σε κάποιο γλέντι.
Ένας οικογενειακός μας φίλος έκανε μεγάλο τραπέζι λόγω του πανηγυριού του Αγίου Παντελεήμονα στο Άδελε και μας είχε καλέσει. Εμείς βέβαια ήμασταν μεγάλη οικογένεια και η μετακίνηση ήταν κάπως δύσκολη εκείνα τα χρόνια, όμως βρήκαμε τρόπο και από την παραμονή το πρωί ήμασταν στο πανέμορφο αυτό χωριό. Εγώ, σε ηλικία δέκα ετών, η μεγάλη μου αδελφή στα δεκαπέντε της και ο μικρός μας αδελφός στα επτά του χρόνια. Θυμάμαι με πόση ανυπομονησία περιμέναμε να στηθούν τα τραπέζια και να αρχίσουν τα όργανα. Βέβαια, όλα αυτά τα γεγονότα που κατέγραψε η παιδική μου ματιά, τα διηγιόταν για πολλά χρόνια ο πατέρας μου με θαυμασμό. Ξάφνου, ακούσαμε φωνές και είδαμε μια μεγάλη παρέα να έρχεται και να προπορεύονται δύο άλογα. Στα άλογα πάνω ήταν οι δύο περίφημοι οργανοπαίχτες, ο Χάρχαλης και ο Μαυροδημητράκης. Λεβέντες, ντυμένοι με γκυλότες και στιβάνια. Ο Χάρχαλης ήταν ο καλύτερος βιολιστής του νομού Χανίων κι ίσως και ολόκληρης της Κρήτης εκείνη την εποχή. Η φήμη του, έφτανε μέχρι τα χωριά του Ρεθύμνου. Ο Χάρχαλης, από ότι μάθαμε, έπαιζε σε ένα μεγάλο γαμήλιο γλέντι στην Αργυρούπολη και εκεί τον βρήκανε μερικοί μερακλήδες Αδελιανοί και τον έφεραν στο πανηγύρι. Έκανε μεγάλη εντύπωση του πατέρα μου ότι, αν και μετά από τρείς κοπιαστικές μέρες γλεντιού ο Χάρχαλης ήταν ορεξάτος, χαμογελαστός και πεντακάθαρος! Κι έπειτα, άρχισαν να παίζουν. Οι μελωδίες γέμισαν τον αδελιανό αγέρα, τα τραγούδια έφτασαν μέχρι την κορυφή του Ψηλορείτη. Ο Χάρχαλης έπαιζε με μοναδικό τρόπο το βιολί του και η γλύκα του οργάνου του, γέμιζε τις ψυχές μας. Δίπλα του, ο λαουτιέρης Σταύρος Μαυροδημητράκης, τον συνόδευε υποδειγματικά με εξαίσιες πενιές, από αυτές που πραγματικά σε κάνουν να σηκωθείς και να χορέψεις μέχρι τελικής πτώσεως. Το γλέντι συνεχιζόταν με μεγάλη διάθεση και ο κόσμος διασκέδαζε ευχαριστημένος από την εξαίσια μουσική, παρόλο που πρέπει να τονίσω ότι εκείνη την εποχή, οι κισσαμίτικοι σκοποί και χοροί δεν ήταν ευρέως διαδεδομένοι στον νομό Ρεθύμνης. Πιο πέρα έπαιζαν οι δύο ταλαντούχοι και νέοι για την εποχή καλλιτέχνες, ο Μανώλης Σταγάκης, ο εξαίσιος αυτός οργανοποιός, κι ο Σταύρος Ψύλλος, ο αείμνηστος λαουτιέρης. Μα αλίμονο, ο κόσμος είχε τρέξει να ακούσει τον Χάρχαλη και έτσι λοιπόν, ελάχιστοι ήταν αυτοί που κάθισαν στην μεριά τους. Κι εκεί φανερώθηκε το μεγαλείο του χαρακτήρα του Χάρχαλη. Μετά το γλέντι, τους πλησίασε, τους κέρασε και είπε «Βρε κοπέλια, ελάτε να παίξετε σε ένα γλέντι στην Κίσσαμο να βγάλετε κι ένα χαρτζιλίκι γιατί εγώ δυστυχώς δεν προλαβαίνω να πάω». Αυτοί με χαρά αποδέχτηκαν την πρόκληση του Χάρχαλη και μάλιστα, ο ίδιος ο Ψύλλος έλεγε κατόπιν του πατέρα μου ότι ο Χάρχαλης ήταν πραγματικός άρχοντας. Το γλέντι κράτησε αρκετές ώρες, μέχρι που ήρθε η ώρα να επιστρέψουν οι καλλιτέχνες στην Κίσσαμο. Ο κόσμος τους περικύκλωσε, δεν τους άφηνε να φύγουν, μερικοί άλλοι τους καλούσαν να πάνε να παίξουν στα σπίτια τους κι ο Χάρχαλης, πάντα χαμογελαστός, αποκρινόταν σε όλους και έλεγε «Σε άλλη στρατιά θα ξανασμίξουμε». Δυστυχώς, δεν αξιώθηκα να τον ακούσω ξανά σε κάποιο γλέντι, δεν έμαθα αν ξαναήρθε στο Ρέθυμνο, αν και στην Αθήνα μετέπειτα πήγα και γνώρισα τον συνεργάτη του, τον Σταύρο Μαυροδημητράκη, με τον οποίο διατηρώ ακόμα και σήμερα φιλικές σχέσεις. Σίγουρα όμως, αυτό το γνήσιο κρητικό γλέντι με τον θρυλικό αυτόν καλλιτέχνη, έχει χαραχτεί έντονα στην μνήμη μου και δεν θα ξεχαστεί ποτέ.

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ

Γειτονιά της Μαλαθύρου
Μαρμάρινη στήλη στο σημείο θυσίας. Διακρίνεται το όνομα του Στ.Τζανακάκη.




1914 - 1944


Ο Στέλιος Τζανακάκης ήταν λαγουτιέρης που άκμασε στα χρόνια του μεσοπολέμου. Θεωρείται ώς ένας εκ των καλυτέρων καλλιτεχνών της γενιάς του. Γεννήθηκε στην μαρτυρική Μαλάθυρο Κισάμου, σε αυτό το χωριό που γνώρισε την βαρβαρότητα του ναζισμού. Στα χρόνια της ακμής του ο Στ.Τζανακάκης έπαιζε με τους καλύτερους βιολιστές των Χανίων, με τον Χάρχαλη, τον Μαριάνο, τον Μαύρο, τους Φαντήδες κ.α. Καλός σαν λαγουτιέρης, αλλά και καλός τραγουδιστής. Ο Μαριάνος τον παραδεχόταν. Ο Κουτσουρέλης τον "φοβόταν". Ασφαλώς θα είχε να προσφέρει πάρα πολλά στην κρητική μουσική, αν δεν έφευγε από την ζωή τόσο απότομα σε ηλικία μόλις 30 ετών. Εκτελέστηκε την αποφράδα μέρα της 28ης Αυγούστου του 1944 μαζί με άλλους 60 Μαλαθυριανούς. Οι Γερμανοί θέλησαν να μάθουν που είχαν κρυμμένο τον ασύρματο και που υπέθαλπταν τους Άγγλους. Μα κανείς δεν μαρτύρησε. Έτσι λοιπόν, το αυγουστιάτικο αυτό απόγευμα, κατέβασαν όλους τους άνδρες του χωριού στο φαράγγι, ανάμεσα από Μαλάθυρο-Βουλγάρω και τους εκτέλεσαν. Από τους 61 γλύτωσε ώς εκ θαύματος μόνο ο Παπά Γιάννης Καρτσωνάκης. Οι υπόλοιποι όμως δεν στάθηκαν τυχεροί, κι ανάμεσα σ'αυτούς, κι ο λαγουτιέρης Στέλιος Τζανακάκης.
Αιωνία η μνήμη όλων αυτών των αγωνιστών.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ

Βιολί: Στρ.Γαλαθιανός, λαγούτο: Δημ.Γαλάνης


1923 - 1972

Ο Δημήτρης Γαλάνης ήταν από τους καλύτερους λαγουτιέρηδες που πέρασαν από το κρητικό μουσικό στερέωμα τον προηγούμενο αιώνα. Γεννήθηκε στα Χανιά και καταγόταν από τα Νοχιά Κισάμου. Ο πατέρας του ήταν ερασιτέχνης μουσικός, όπως και τα αδέλφια του. Ο Δημήτρης Γαλάνης όμως ξεχώρισε από νέος για την άρτια τεχνική του, μπορούμε να πούμε ότι ήταν της σχολής "Κουτσουρέλη". Έπαιζε μόνο πρίμα, μπερντελίδικα και γέμιζε το λαγούτο του με γλυκές και λεβέντικες πενιές. Συνεργάστηκε με πολλούς βιολιστές των Χανίων, ξεχωρα όμως οι συνεργασίες του με τον Μάρκο Παπαδάκη και κυρίως, με τον Στρατή Γαλαθιανό, τον περίφημο αυτόν Κεραμιανό βιολιστή. Δισκογραφικά με τους δύο ανωτέρω βιολιστές εδωσε το παρόν σε κλασσικές πλέον εκτελέσεις με αποκορύφωμα, το εξαίσιο παίξιμο του στον συρτό της Χαραυγής, ή,του Δροσερού όπως λέγεται. Στην Αθήνα για κάποιο διάστημα συνεργάστηκε και με λυράρηδες όπως ο Κ.Μουντάκης κ.α. Δυστυχώς, έφυγε από την ζωή σχετικά νέος στα μέσα της δεκαετίας του '70.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ

Τα Τοπόλια Κισάμου


1928 - 2010

Από τους τελευταίους της "παλιάς σχολής" ήταν κι ο Μανώλης Πολυχρονάκης, ο οποίος έφυγε από την ζωή πρίν λιγες εβδομάδες. Γεννημένος στα Τοπόλια Κισάμου, εξάσκησε την τέχνη του βιολιστή για πολλά χρόνια, κυρίως με τον αδελφό του, τον σημαντικό λαγουτιέρη Μιχάλη Πολυχρονάκη, αλλά και με άλλους λαγουτιέρηδες όπως ο Βενιζέλος Κορκιδάκης κ.α. Συμμετείχε στις δισκογραφικές δουλειές του αδελφού του Μιχάλη και φημιζόταν για το πραγματικά παλαιϊκό του παίξιμο.

ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΟΡΚΙΔΑΚΗΣ

Μερική άποψη του Βουλγάρω Κισάμου.



1936 - 1993

Πάνε αρκετά χρόνια από την ημέρα που έφυγε πολύ ξαφνικά από την ζωή ο Βενιζέλος. Καλός λαγουτιέρης, υπόδειγμα χαρακτήρα. Γεννήθηκε στο Μουρί, οικισμό που ανήκει στην πρώην κοινότητα Βουλγάρω Κισάμου. Εκεί πρωτόπιασε το λαγούτο και μαζί με τον συγχωριανό του βιολιστή, τον Αν.Κλειδουχάκη, βγήκε στα γλέντια. Έπαιξε όμως και με άλλους βιολιστές, όπως ο Μάμας Ηλιάκης από τις Στροβλές, ο Μιχ.Κουνέλης, ο Δημ.Χριστοφοράκης, ο Μαν.Πολυχρονάκης κ.α. Καλός συνοδός, απλό και στρωτό παίξιμο. Ερασιτεχνικά έπαιζε ώς επι το πλείστον, γιατί η κύρια του δουλειά ήταν η υποδηματοποιϊα, είχε φτιάξει μάλιστα μια μικρή βιοτεχνία στο Βουλγάρω όπου και διέμενε μόνιμα. Έπαιξε σε όλα τα πανηγύρια του χωριού, ακόμα μέχρι το Σέλινο. Άφησε αγαθή μνήμη και ήταν αγαπητός από όλους.

Η ΛΥΡΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

Η λύρα σήμερα, είναι το πιο αναγνωρίσιμο όργανο της κρητικής μουσικής. Έχουν περάσει κατά καιρούς, αξιόλογοι και σπουδαίοι καλλιτέχνες που χειρίστηκαν αυτό το όργανο με μοναδική δεξιοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την δεκαετία του '50 και έπειτα, μετά από κάποιες προσπάθειες μερικών μουσικολόγων και λαογράφων, η λύρα απέκτησε έναν σχεδόν παγκρήτιο χαρακτήρα, συμβολίζοντας την κρητική μουσική με αυτήν.
Δεν είναι βέβαια επί τους παρόντος να κρίνουμε αν αυτό ήταν και είναι σωστό ή όχι, ούτε και να αναλύσουμε τους λόγους για τους οποίους παραγκωνίστηκαν κάποια άλλα όργανα πρός όφελος της λύρας.
Τι γίνεται όμως στην επαρχία Κισάμου του νομού Χανίων και ποιόν ρόλο έχει παίξει η λύρα όλα αυτά τα χρόνια.
Από όλες τις μαρτυρίες (γραπτές και προφορικές), καθώς και από τα όποια ντοκουμέντα που έχουν διασωθεί και ερευνηθεί από διεθνούς φήμης μουσικολόγους αλλά και τοπικούς λαογράφους, η λύρα τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 19ου ήταν σχεδόν άγνωστη στην ευρεία περιφέρεια της Κισάμου. Η λαϊκή μνήμη δεν έχει διασώσει κάποιο όνομα σημαντικού λυράρη στην επαρχία Κισάμου, τουλάχιστον μέχρι το 1850. Σίγουρα υπήρξαν κάποιοι που έπαιζαν λύρα, όμως δεν είχαν καθιερωθεί ώς "επαγγελματίες" και δεν έχει μείνει ούτε προφορική, ούτε γραπτή μαρτυρία του έργου τους. Το όργανο που έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο,ήταν το βιολί, είτε στην πρώτη-πρωτόγονη μορφή του, είτε κατόπιν στην πιο εξελιγμένη. Οι συνθέτες των κρητικών συρτών, που έως τις αρχές του 20 αιώνα ήταν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ Κισαμίτες(πλήν του Βουρογιάννη από την Μονή Σελίνου), έπαιζαν όλοι βιολί. Ήδη, από το 1750 που σηματοδοτείται το ξεκίνημα του συρτού με την μορφή που τον γνωρίζουμε σήμερα, αυτοί που απέδιδαν συρτά και συνέθεσαν επίσης μελωδίες συρτών, ήταν βιολιστές. Η λύρα δεν είχε κάνει ακόμα την εμφάνιση της, σε καμία μορφή. Μαρτυρίες για την μεμονωμένη ύπαρξη της λύρας στην Κίσαμο, αρχίζουμε να έχουμε από το 1860 κι έπειτα. Η λύρα όμως έπαιζε έναν άλλο ρόλο από αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα. Τον ρόλο του μαθησιακού οργάνου. Δηλαδή, λόγω του ότι τα βιολιά ήταν σχετικώς ακριβά όργανα, οι περισσότεροι που θέλανε να μάθουνε βιολί, ξεκινούσανε με λύρα(τις περισσότερες φορές, αυτοσχέδιες λύρες) και όταν μαθαίνανε τα βασικά, αγόραζαν κάποιο καλό βιολί (μαρτυρίες των Ν.Χάρχαλη, Γ.Μαριάνου, Βασ.Κοπανίδη, Κων/νου Κουνελάκη, Εμμ.Φαντάκη). Επίσης, πολύ συχνά, η λύρα έπαιζε τον ρόλο του συνοδευτικού οργάνου δίπλα στο βιολί, δηλαδή, πρίμο το βιολί και σεγόντο η λύρα. Ο πρώτος ονομαστός λυράρης με εκτενή δράση στα μουσικά δρώμενα της Κισάμου, ήταν ο Νικηφόρος Μαυροδημητράκης από τα Μαρεδιανά Κισάμου, ο οποίος άκμασε προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Μάλιστα, μερικές φορές, πρίν ο ίδιος καθιερωθεί, έπαιζε δίπλα στον Κουνελοκωστή με την λύρα του ώς συνοδεία. Τα λαγούτα μέχρι τα μέσα πρός τέλη του 19ου αιώνα σπάνιζαν. Ένας σημαντικός παράγοντας επίσης που δεν επέτρεψε την ένταξη της λύρας στην μουσική της Κισάμου, ήταν οι περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες της. Στην περιοχή αυτή που δέσποζαν(και δεσπόζουν ακόμα) τα δαιδαλώδη συρτά, το πεντοζάλι, η γιτσικιά σούστα, η λύρα δεν μπορούσε να αποδώσει στο 100% τις μελωδίες αυτές, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι καλλιτέχνες να μην ασχολούνται με αυτό το όργανο. Όσο και καλός να ήταν ο χειριστής της λύρας, σε κάποια σημεία το όργανο "εχανε" την απόδοση, με αποτέλεσμα οι σκοποί να παίζονται πιο απλά, πιο λιτά, χάνοντας έτσι κάποια σημαντικά στοιχεία της μουσικής δομής τους. Επίσης, άλλος ένας σημαντικός καλλιτέχνης, ο Ιωαν.Φελεσάκης, στα πρώτα του βήματα έπαιζε λύρα, όμως την εγκατέλειψε διότι δεν μπορούσε να αποδώσει σωστά τις μελωδίες του συρτού.
Άκόμα είναι άγνωστο με ποιόν τρόπο έφτασε η λύρα στην Κίσαμο, αν και υπάρχουν μερικές τοποθετήσεις κατά το παρελθόν που αναφέρονται στην είσοδο της λύρας μέσω των μουσουλμάνων υπηκόων, ή μέσω των επαναστάσεων, όταν οι Κισαμίτες ήρθαν σε επαφή με άλλους επαναστάτες από διάφορα μέρη που υπήρχε ήδη η λύρα.
Μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου αλλά και του 'Β παγκοσμίου πολέμου, η λύρα σπάνιζε στην Κίσαμο και συναντιόταν ελάχιστα, εν συγκρίσει με το βιολί και το λαγούτο. Από την εποχή όμως που άρχισαν μερικοί Κισαμίτες λαγουτιέρηδες να συνεργάζονται με λυράρηδες του Ρεθύμνου και κυρίως, από το '55 κι έπειτα που ο Σίμων Καρράς, τότε υπεύθυνος του ΕΙΡ, απαγόρεψε με μια απαράδεκτη διαταγή να παίζεται κρητική μουσική με βιολί, η λύρα άρχισε να εισχωρεί δειλά δειλά στην Κίσαμο. Ο Κώστας Μουντάκης, λόγω της συνεργασίας του τότε με τους Αφους Κουτσουρέλη, ήταν ο πρώτος λυράρης που έπαιξε πιο εκτενή στα κισαμίτικα γλέντια την δεκαετία του '50.
Η λύρα άρχισε να εισχωρεί ευρύτερα στα μουσικά πράγματα της περιοχής κυρίως από την δεκαετία του '70 και μετά, λόγω του ότι οι βιολιστές ήταν παραγκωνισμένοι και είχαν υποστεί μια "κοιλιά" όσον αφορά την δράση τους. Αν και το μουσικόφιλο κοινό της Κισάμου προτιμούσε το βιολί, καθώς είχε γαλουχηθεί μουσικά με αυτό το όργανο, μερικοί θέλησαν να φέρουν την λύρα και να αντικαταστήσουν το βιολί, πράγμα όμως που παρόλες τις "ενέργειες" τους, δεν απέφερε το επιθυμητό για αυτούς αποτέλεσμα. Βέβαια, παρουσιάστηκαν ντόπιοι λυράρηδες, μερικοί εκ των οποίων σήμερα είναι αξιότατοι δεξιοτέχνες και σταδιοδρομούν στην κρητική μουσική, οι βιολιστές όμως συνεχίζουν να κρατούν επάξια το όργανο των προγόνων τους και να πρωταγωνιστούν στα μουσικά δρώμενα της επαρχίας, αλλά και του νομού Χανίων γενικότερα.
Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι πριν την δεκαετία του '50 δεν υπήρχε κανένας απολύτως διαχωρισμός οργανών, όλα ήταν αποδεκτά και αγαπητά από τον κόσμο. Με τις ενέργειες όμως πρώτα του Σιμ.Καρρά και κατόπιν των συνεργατών του, μερικοί εκ των οποίων συνεχίζουν αυτή την "πολιτική" μέχρι και τις μέρες μας, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο πρόβλημα ανάμεσα στους καλλιτέχνες, με τοπικιστικές εξάρσεις, κι είχε ώς αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια άδικη διαμάχη μεταξύ των βιολιστών και των λυράρηδων, καθώς και μεταξύ των ερευνητών για το ποιό όργανο είναι το παλαιότερο και καταλληλότερο να εκτελεί την κρητική μουσική.

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΝΕΛΑΚΗΣ - ΚΟΥΝΕΛΟΚΩΣΤΗΣ

1872 - 1968

Παλιός βιολιστής ο Κουνελοκωστής, από τους καλύτερους δεξιοτέχνες που άκμασαν στα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στον Γαλουβά Λουσακιών Κισάμου, όμως σε νεαρή ηλικία μετοίκησε με την οικογένεια του στα Καρφιανά. Βιολιστής υψηλού επιπέδου, μαθητής του παλαιού καλλιτέχνη, του Γιανν.Αντωνογιαννάκη ή Ματζουράνα. Λέγεται όμως ότι πήρε και 2-3 μαθήματα από τον Στεφ.Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο τον 'Γ. Επίσης, ήταν καλλίφωνος τραγουδιστής και ανεκδοτολόγος. Για την εποχή εκείνη μπορούμε να πούμε ότι ήταν "επαγγελματίας", μιας και η μουσική ήταν η κύρια του ασχολία. Συνεργάστηκε με πλήθος λαγουτιέρηδων, πιο στενά όμως με τον Αντρέα Κουτσουρέλη. Αρκετές φορές όμως έπαιζε μαζί με άλλο βιολί, ή, με λύρα, πρίμο-σεγόντο. Καλός στις δημόσιες σχέσεις, είχε πάντα γλέντια. Στην κατοχή του είχε ένα παμπάλαιο βιολί "Στραντιβάριους" ανεκτίμητης αξίας, το οποίο είχε αγοράσει από τους Κιώρους. Όμως, η κακή του χρήση (οι παλιοί έλεγαν ότι στα γλέντια το γέμιζε κρασί και έπινε από τις τρύπες του οργάνου) κατέστησε αυτό το όργανο σχεδόν ακατάλληλο και μετά από κάποια επισκευή στα Χανιά, χάθηκαν τα ίχνη του. Ο Κουνελοκωστής, μετέδωσε την τέχνη του και τις μουσικές του γνώσεις στον γιό του, τον αείμνηστο Μιχάλη Κουνέλη. Επίσης, στα γλέντια του ξεκινούσε πάντα με τα Κοτσιανά συρτά του Φαντομανώλη. Έζησε σχεδόν έναν αιώνα, έκ του οποίου, 60 περίπου χρόνια μουσικής δράσης.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΚΕΥΑΚΗΣ

1912 - 1992

Τεχνίτης λαγουτιέρης από τα Τρία Αλώνια Κισάμου. Ο Βασίλης Σκευάκης ήταν από τους καλύτερους δεξιοτέχνες-πριμαδόρους λαγουτιέρηδες της γενιάς του. Αλλά και σαν τραγουδιστής, ήταν θαυμάσιος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο Νικ.Χάρχαλης τον είχε ξεχωρίσει ανάμεσα σε τόσους εκείνη την εποχή. Μαζί συνεργάστηκαν για αρκετά χρόνια. Επίσης, ο Βασίλης Σκευάκης έπαιξε και με άλλα περίφημα βιολιά της περιοχής. Η πιο δραστήρια περίοδος του ήταν από την δεκαετία του '30, μέχρι την δεκαετία του '50. Μετέπειτα, έφυγε για την Αθήνα, όπου πλέον έπαιζε ώς επι το πλείστον ερασιτεχνικά.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΗΜΑΝΤΗΡΑΚΗΣ

Η φανταστική θέα από τα Σημαντηριανά.
Άποψη από τα Σημαντηριανά Κισάμου



1913-1993

Εξαίρετος βιολιστής από τα Σημαντηριανά Κισάμου. Μικρή γειτονιά ανέκαθεν τα Σημαντηριανά, άνηκαν στην πρώην κοινότητα Κεφαλίου, στα Εννιά Χωριά. Σήμερα δυστυχώς το χωριό είναι ακατοίκητο, ευτυχώς όμως ήδη μερικοί αρχίζουν και αναπαλαιώνουν τις πατρογονικές οικίες τους. Ο Θοδωρής Σημαντηράκης έπαιζε από έφηβος σχεδόν στα γλέντια της περιοχής. Μαθητής και ανηψιός του παλαιού βιολιστή Ιωαν.Φελεσάκη ή Φελεσογιάννη από τον Αερινό (Η μητέρα του Θοδωρή ήταν πρώτη εξαδέλφη του Φελεσογιάννη). Ο Αερινός από τα Σημαντηριανά είναι περίπου μια ώρα περπάτημα από το μονοπάτι. Εκεί πήγαινε ο Θ.Σ. για να μάθει την τέχνη του βιολιού. Επίσης όμως πήρε και 2-3 μαθήματα από τον Ν.Χάρχαλη, με τον οποίο ήσαν δευτεροξάδερφα. Ο Θοδωρής Σημαντηράκης για αρκετά χρόνια δέσποζε στα εννιαχωριανά γλέντια, από την Λίμνη και το Κούνενι, μέχρι τον Κάμπο και το Σφηνάρι. Αλλά και στα σελινιώτικα χωριά έπαιξε. Στα λαγούτα είχε μαζί του ώς επι το πλείστον τον Δημ.Χαρτζουλάκη από τον Κάμπο. Έπαιξε όμως και με αρκετούς άλλους λαγουτιέρηδες. Δυστυχώς, δεν άφησε δισκογραφικό έργο, αν και πολλοί ήταν αυτοί που τον παρακινούσαν να πάει να γράψει δίσκο. Και κάτι επίσης σημαντικό για την μουσική του τεχνική: Μπορούσε να παίζει και να τραγουδάει συγχρόνως χωρίς να χάνει τα μουσικά μέτρα.
Δημιούργησε μια αξιόλογη οικογένεια και ο γιός του, ο Βασίλης, διαπρέπει στο διπλωματικό σώμα, καθώς έχει διατελέσει πρέσβης της χώρας μας στην Χιλή.
Παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια, οι παιδικές μου αναμνήσεις από τον μπαρμπα-Θοδωρή είναι νοσταλγικές. Από τους ανθρώπους που δύσκολα τους ξεχνάς.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΡΤΣΑΛΑΚΗΣ

Ο μεγάλος αυτός "υπηρέτης" της υποκριτικής τέχνης γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '50 στα Καλουδιανά Κισάμου. Γόνος πολυμελούς οικογένειας, στερήθηκε την μητρική φροντίδα, αφού ορφάνεψε πολύ μικρός. Τα χρόνια τότε, φτωχά, όπως έχει πεί πολλές φορές κι ο ίδιος. Διέξοδος του τότε...οι γιορτές. Όπου γινόταν τραπέζι, πρώτος και καλύτερος κι ο Γιώργος και τραγουδούσε με τις παρέες. Του άρεσε τότε πολύ και συνεχίζει και τώρα να του αρέσει το κρητικό τραγούδι. Στα 18 του ανέβηκε στην Αθήνα. Γράφτηκε στην δραματική σχολή του Πέλλου Κατσέλη, χωρίς ο ίδιος να ξέρει τι θα επακολουθήσει, μιας και κανείς δεν του είχε κολλήσει το "μικρόβιο" της υποκριτικής. Αποφοίτησε από την σχολή το 1973. Πρώτη εμφάνιση την ίδια χρονιά στο Κλασικό Θέατρο Ρόδου στον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή. Σπουδαίες παραστάσεις στην συνέχεια, αλλά και σπουδαίες ερμηνείες στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη, στις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη, στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, (με Οιδίποδα τον μεγάλο ηθοποιό Αλέξη Μινωτή που ήταν και το κύκνειο άσμα του), στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, «Βασιλιάς Λήρ» του Σαίξπηρ, «Πατέρας» του Στρίντμπεργκ, «Η σονάτα των φαντασμάτων» του Στρίντμπεργκ, «Εξορία» του Μάτεση, «Ματς» του Μανιώτη, «Ψάθινο καπέλο» του Λαμπίς, «Μαλλιά κουβάρια» του Λάσκαρη, «Η Δολοφονία του Μαρά» του Πέτερ Βάϊς, «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σαίξπηρ, «Μαχαίρι στο κόκαλο» του Μουρσελά, «Οι τρεις αδελφές» του Τσέχωφ, «Ληστές» του Σίλερ και η τελευταία του παράσταση στο Εθνικό Θέατρο ήταν στο Ηρώδειο με τους «Ιππής» του Αριστοφάνη, στο ρόλο του Παφλαγόνα. Το μέλλον ήταν λαμπρό γι'αυτόν. Οι επιτυχίες στο θέατρο αλλά και στην τηλεόραση συνεχίζονται μέχρι σήμερα και ο Γιώργος Παρτσαλάκης δίνει σε κάθε παράσταση, πραγματικό ρεσιτάλ. Άνθρωπος της παρέας, με σεβασμό στον τόπο καταγωγής του, ποτέ δεν ξέχασε τις ρίζες του και συνεχίζει να επισκέπτεται ανα τακτά χρονικά διαστήματα την γενέτειρα του, τα Καλουδιανά.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΑΝΤΟΥΡΑΚΗΣ, ΕΝΑΣ ΓΝΗΣΙΟΣ ΚΙΣΑΜΙΤΗΣ

Ο Αντώνης Μπαντουράκης είναι μια άξια μορφή της Κισάμου. Άνθρωπος με αισθήματα, με μεράκι, με αγάπη για τον τόπο που γεννήθηκε. Εδώ και αρκετά χρόνια ζεί στην Αθήνα, όπου και δραστηριοποιείται στον χώρο της κρητικής διασκέδασης και κρητικής μαγειρικής. Γεννήθηκε στο Έλος Κισάμου και μεγάλωσε με τα εννιαχωριανά βιώματα, τα οποία ακόμα κυκλοφορούν στο αίμα του. Μερακλής χορευτής με μοναδική δεινότητα στα ταλίμια του, ξεχωρίζει για την ανδροπρεπή στάση του όταν χορεύει. Διατηρεί εδώ και χρόνια στην Αθήνα το κρητικό κέντρο "Ομαλός", το οποίο παρέλαβε από τον πεθερό του, τον Μανώλη Πατεράκη από τα Σκουλουδιανά Κισάμου. Παραδοσιακό στέκι ο "Ομαλός" εδώ και δεκαετίες με πλήθος καλλιτεχνών να έχουν περάσει από το πάλκο του. Ο Αντώνης Μπαντουράκης, είναι ο μοναδικός επιχειρηματίας που δίνει "βήμα" στους ντόπιους κισαμίτες καλλιτέχνες. Λατρεύει το βιολί, τα συρτά, την κισαμίτικη μουσική και συνεχώς, προάγει τα μουσικά και πολιτιστικά δρώμενα του τόπου του. Δεν είναι παράλογο να πούμε ότι έχει βοηθήσει κατά καιρούς, πολλούς νέους μουσικούς και χορευτές ώστε να αναδειχθούν. Και βέβαια, μάστορας στο πιλάφι και στο βραστό, δίνει πάντα το παρόν-όποτε του ζητηθεί-σε οποιαδήποτε εκδήλωση με μοναδικές "τελετουργικές" γαστριμαργίες.
Ένας άνθρωπος ασφαλώς που πρεσβεύει και τιμά τον τόπο του, σήμερα που μερικοί παραμένουν εμπορικά...γραφικοί.

Να'σαι πάντα καλά Μπαντούρη!

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ - ΤΣΙΛΑΡΙΔΗΣ

Τα Νοχιά Κισάμου


Ο παλαιός αυτός βιολιστής γεννήθηκε στα Νοχιά Κισάμου, στο όμορφο αυτό κεφαλοχώρι, στα τέλη του 19ου αιώνα. Δυστυχώς, δεν έχουμε ακριβείς πληροφορίες για το βιογραφικό του, όμως γνωρίζουμε κάποια πράγματα από μαρτυρίες του Νικ.Χάρχαλη και του Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη.
Συγκεκριμένα, παραθέτουμε μαρτυρία του Νικ.Χάρχαλη όπως διεσώθει στην συνέντευξη που του πήρε ο Ιωαν.Παπαδάκης το 1970:

"[...] Ήτονε κι ο Τσιλαρίδης ο Νίκος από τα Νοχιά, έπαιζε καλό βιολί και είχε δείξει και πέντε πράματα του Σιδερωμανώλη μια φορά. Τον θυμούμαι κι έπαιζε κάθε χρόνο με τον Μπέρτη στου Άη Γιώργη στα Πλακάλωνα και με τον Παπαδογιώργη στη Σπηλιά, είχε βγάλει κι ένα σκοπουλάκι δικό του κι είχε κάνει ντόρο [...] "

Από αυτή την μαρτυρία καταλαβαίνουμε ότι ήταν σημαντικός καλλιτέχνης για εκείνα τα χρόνια. Ο Ναύτης δίνει την περίοδο ακμής του από το 1910 έως και το 1940 περίπου και από δική του μαρτυρία είχε πεί :

"Δεν ήταν καλλίφωνος, έπαιζε όμως στρωτό βιολί, εγώ δεν τον πρόλαβα στα πολύ καλά του, ο πατέρας μου όμως τον γνώριζε καλά".

Ο Νικ.Αποστολάκης ή Τσιλαρίδης, είχε συνθέσει το 1922 περίπου τον δικό του συρτό. Έναν συρτό εντυπωσιακό, λεβέντικο. Τον Νοχιανό συρτό, ο οποίος διασκευάστηκε κατόπιν από τον Χαρίλ.Πιπεράκη στην 2η ενότητα του "Λουσακιανού" που είχε ηχογραφήσει στην Αμερική, όπως επίσης είχε διασκευαστεί και αποτέλεσε την βάση για τον "Περβολιανό συρτό" του Ρεθυμνιώτη λυράρη Εμ.Λαγού.

ΚΩΣΤΗΣ ΓΟΥΒΕΡΑΚΗΣ

Σε φιλικό συνταίριασμα με τον Γιώργη Κουτσουρέλη
(Οι φωτογραφίες προέρχονται από το blog των Παλαιών Ρουμάτων)


1902 - 1993

Σπουδαίος βιολιστής από τα Παλαιά Ρούματα Κισάμου. Ο Γουβερόκωστας-όπως τον έλεγαν-σφράγισε με την παρουσία του τα μουσικά δρώμενα του χωριού του για πολλές δεκαετίες. Καλό παίξιμο, της σχολής "Χάρχαλη", μιας και ήταν φανατικός θαυμαστής του θρυλικού βιολάτορα, έπαιξε σε όλη την έκταση των Παλαιών Ρουμάτων, αλλά και στα γύρω χωριά, ακόμα και στο Σέλινο. Καλός χαρακτήρας, εξάσκησε την τέχνη του οργανοπαίκτη και για βιοποριστικούς λόγους διότι προερχόταν από φτωχή οικογένεια. Τα αδέλφια του, Γιώργης και Σταμάτης ήταν κι αυτοί εξαίρετοι μουσικοί. Ο Γουβερόκωστας έπαιξε μαζί με τον αδελφό του, τον Σταμάτη, με τον Στεφανή Λιονάκη και με άλλους πολλούς λαγουτιέρηδες. Καλός στα συρτά, αλλά καλός και στην γιτσικιά(ρουμαθιανή)σούστα. Σε φιλικά γλέντια, έπαιξε και με τον Γιώργη Κουτσουρέλη. Και κάτι άλλο σημαντικό: Δεν έπαιξε σχεδόν ποτέ σε γλέντια με μηχανήματα και μεγάφωνα, έλεγε μάλιστα ότι τα μεγάφωνα αλλοιώνουν το βιολί. Σήμερα, οι περισσότεροι νέοι Ρουματιανοί καλλιτέχνες, είτε είναι βιολιστές, είτε λυράρηδες, έχουν τον Γουβερόκωστα ώς παράδειγμα προς μίμηση.