Ο ΧΑΡΧΑΛΗΣ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΤΗΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '30

Άπό το άρθρο του Γ.Δασκαλάκη που δημοσιεύτηκε το 1987 στον τοπικό τύπο. Από το αρχείο του Βαγγέλη Παπαδάκη.

=============================================

Αν και πέρασαν τόσα χρόνια, η παιδική ματιά μου δεν θάμπωσε την μνήμη όλων όσων έζησα εκείνο το καλοκαίρι του ’32 στο Ρέθυμνο. Πανηγύρια, γλέντια, μουσική και τραγούδια, όλα όσα μας λείπουν σήμερα, στην Ελλάδα της νέας εποχής και της Ε.Ο.Κ. Παραθερίζαμε τότε στο πατρικό σπίτι του πατέρα μου στην καρδιά του Ρεθύμνου και λόγω του ότι ο πατέρας μου είχε πολλούς φίλους, σχεδόν καθημερινά ήμασταν καλεσμένοι και σε κάποιο σπίτι, σε κάποιο γλέντι.
Ένας οικογενειακός μας φίλος έκανε μεγάλο τραπέζι λόγω του πανηγυριού του Αγίου Παντελεήμονα στο Άδελε και μας είχε καλέσει. Εμείς βέβαια ήμασταν μεγάλη οικογένεια και η μετακίνηση ήταν κάπως δύσκολη εκείνα τα χρόνια, όμως βρήκαμε τρόπο και από την παραμονή το πρωί ήμασταν στο πανέμορφο αυτό χωριό. Εγώ, σε ηλικία δέκα ετών, η μεγάλη μου αδελφή στα δεκαπέντε της και ο μικρός μας αδελφός στα επτά του χρόνια. Θυμάμαι με πόση ανυπομονησία περιμέναμε να στηθούν τα τραπέζια και να αρχίσουν τα όργανα. Βέβαια, όλα αυτά τα γεγονότα που κατέγραψε η παιδική μου ματιά, τα διηγιόταν για πολλά χρόνια ο πατέρας μου με θαυμασμό. Ξάφνου, ακούσαμε φωνές και είδαμε μια μεγάλη παρέα να έρχεται και να προπορεύονται δύο άλογα. Στα άλογα πάνω ήταν οι δύο περίφημοι οργανοπαίχτες, ο Χάρχαλης και ο Μαυροδημητράκης. Λεβέντες, ντυμένοι με γκυλότες και στιβάνια. Ο Χάρχαλης ήταν ο καλύτερος βιολιστής του νομού Χανίων κι ίσως και ολόκληρης της Κρήτης εκείνη την εποχή. Η φήμη του, έφτανε μέχρι τα χωριά του Ρεθύμνου. Ο Χάρχαλης, από ότι μάθαμε, έπαιζε σε ένα μεγάλο γαμήλιο γλέντι στην Αργυρούπολη και εκεί τον βρήκανε μερικοί μερακλήδες Αδελιανοί και τον έφεραν στο πανηγύρι. Έκανε μεγάλη εντύπωση του πατέρα μου ότι, αν και μετά από τρείς κοπιαστικές μέρες γλεντιού ο Χάρχαλης ήταν ορεξάτος, χαμογελαστός και πεντακάθαρος! Κι έπειτα, άρχισαν να παίζουν. Οι μελωδίες γέμισαν τον αδελιανό αγέρα, τα τραγούδια έφτασαν μέχρι την κορυφή του Ψηλορείτη. Ο Χάρχαλης έπαιζε με μοναδικό τρόπο το βιολί του και η γλύκα του οργάνου του, γέμιζε τις ψυχές μας. Δίπλα του, ο λαουτιέρης Σταύρος Μαυροδημητράκης, τον συνόδευε υποδειγματικά με εξαίσιες πενιές, από αυτές που πραγματικά σε κάνουν να σηκωθείς και να χορέψεις μέχρι τελικής πτώσεως. Το γλέντι συνεχιζόταν με μεγάλη διάθεση και ο κόσμος διασκέδαζε ευχαριστημένος από την εξαίσια μουσική, παρόλο που πρέπει να τονίσω ότι εκείνη την εποχή, οι κισσαμίτικοι σκοποί και χοροί δεν ήταν ευρέως διαδεδομένοι στον νομό Ρεθύμνης. Πιο πέρα έπαιζαν οι δύο ταλαντούχοι και νέοι για την εποχή καλλιτέχνες, ο Μανώλης Σταγάκης, ο εξαίσιος αυτός οργανοποιός, κι ο Σταύρος Ψύλλος, ο αείμνηστος λαουτιέρης. Μα αλίμονο, ο κόσμος είχε τρέξει να ακούσει τον Χάρχαλη και έτσι λοιπόν, ελάχιστοι ήταν αυτοί που κάθισαν στην μεριά τους. Κι εκεί φανερώθηκε το μεγαλείο του χαρακτήρα του Χάρχαλη. Μετά το γλέντι, τους πλησίασε, τους κέρασε και είπε «Βρε κοπέλια, ελάτε να παίξετε σε ένα γλέντι στην Κίσσαμο να βγάλετε κι ένα χαρτζιλίκι γιατί εγώ δυστυχώς δεν προλαβαίνω να πάω». Αυτοί με χαρά αποδέχτηκαν την πρόκληση του Χάρχαλη και μάλιστα, ο ίδιος ο Ψύλλος έλεγε κατόπιν του πατέρα μου ότι ο Χάρχαλης ήταν πραγματικός άρχοντας. Το γλέντι κράτησε αρκετές ώρες, μέχρι που ήρθε η ώρα να επιστρέψουν οι καλλιτέχνες στην Κίσσαμο. Ο κόσμος τους περικύκλωσε, δεν τους άφηνε να φύγουν, μερικοί άλλοι τους καλούσαν να πάνε να παίξουν στα σπίτια τους κι ο Χάρχαλης, πάντα χαμογελαστός, αποκρινόταν σε όλους και έλεγε «Σε άλλη στρατιά θα ξανασμίξουμε». Δυστυχώς, δεν αξιώθηκα να τον ακούσω ξανά σε κάποιο γλέντι, δεν έμαθα αν ξαναήρθε στο Ρέθυμνο, αν και στην Αθήνα μετέπειτα πήγα και γνώρισα τον συνεργάτη του, τον Σταύρο Μαυροδημητράκη, με τον οποίο διατηρώ ακόμα και σήμερα φιλικές σχέσεις. Σίγουρα όμως, αυτό το γνήσιο κρητικό γλέντι με τον θρυλικό αυτόν καλλιτέχνη, έχει χαραχτεί έντονα στην μνήμη μου και δεν θα ξεχαστεί ποτέ.

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ

Γειτονιά της Μαλαθύρου
Μαρμάρινη στήλη στο σημείο θυσίας. Διακρίνεται το όνομα του Στ.Τζανακάκη.




1914 - 1944


Ο Στέλιος Τζανακάκης ήταν λαγουτιέρης που άκμασε στα χρόνια του μεσοπολέμου. Θεωρείται ώς ένας εκ των καλυτέρων καλλιτεχνών της γενιάς του. Γεννήθηκε στην μαρτυρική Μαλάθυρο Κισάμου, σε αυτό το χωριό που γνώρισε την βαρβαρότητα του ναζισμού. Στα χρόνια της ακμής του ο Στ.Τζανακάκης έπαιζε με τους καλύτερους βιολιστές των Χανίων, με τον Χάρχαλη, τον Μαριάνο, τον Μαύρο, τους Φαντήδες κ.α. Καλός σαν λαγουτιέρης, αλλά και καλός τραγουδιστής. Ο Μαριάνος τον παραδεχόταν. Ο Κουτσουρέλης τον "φοβόταν". Ασφαλώς θα είχε να προσφέρει πάρα πολλά στην κρητική μουσική, αν δεν έφευγε από την ζωή τόσο απότομα σε ηλικία μόλις 30 ετών. Εκτελέστηκε την αποφράδα μέρα της 28ης Αυγούστου του 1944 μαζί με άλλους 60 Μαλαθυριανούς. Οι Γερμανοί θέλησαν να μάθουν που είχαν κρυμμένο τον ασύρματο και που υπέθαλπταν τους Άγγλους. Μα κανείς δεν μαρτύρησε. Έτσι λοιπόν, το αυγουστιάτικο αυτό απόγευμα, κατέβασαν όλους τους άνδρες του χωριού στο φαράγγι, ανάμεσα από Μαλάθυρο-Βουλγάρω και τους εκτέλεσαν. Από τους 61 γλύτωσε ώς εκ θαύματος μόνο ο Παπά Γιάννης Καρτσωνάκης. Οι υπόλοιποι όμως δεν στάθηκαν τυχεροί, κι ανάμεσα σ'αυτούς, κι ο λαγουτιέρης Στέλιος Τζανακάκης.
Αιωνία η μνήμη όλων αυτών των αγωνιστών.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ

Βιολί: Στρ.Γαλαθιανός, λαγούτο: Δημ.Γαλάνης


1923 - 1972

Ο Δημήτρης Γαλάνης ήταν από τους καλύτερους λαγουτιέρηδες που πέρασαν από το κρητικό μουσικό στερέωμα τον προηγούμενο αιώνα. Γεννήθηκε στα Χανιά και καταγόταν από τα Νοχιά Κισάμου. Ο πατέρας του ήταν ερασιτέχνης μουσικός, όπως και τα αδέλφια του. Ο Δημήτρης Γαλάνης όμως ξεχώρισε από νέος για την άρτια τεχνική του, μπορούμε να πούμε ότι ήταν της σχολής "Κουτσουρέλη". Έπαιζε μόνο πρίμα, μπερντελίδικα και γέμιζε το λαγούτο του με γλυκές και λεβέντικες πενιές. Συνεργάστηκε με πολλούς βιολιστές των Χανίων, ξεχωρα όμως οι συνεργασίες του με τον Μάρκο Παπαδάκη και κυρίως, με τον Στρατή Γαλαθιανό, τον περίφημο αυτόν Κεραμιανό βιολιστή. Δισκογραφικά με τους δύο ανωτέρω βιολιστές εδωσε το παρόν σε κλασσικές πλέον εκτελέσεις με αποκορύφωμα, το εξαίσιο παίξιμο του στον συρτό της Χαραυγής, ή,του Δροσερού όπως λέγεται. Στην Αθήνα για κάποιο διάστημα συνεργάστηκε και με λυράρηδες όπως ο Κ.Μουντάκης κ.α. Δυστυχώς, έφυγε από την ζωή σχετικά νέος στα μέσα της δεκαετίας του '70.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ

Τα Τοπόλια Κισάμου


1928 - 2010

Από τους τελευταίους της "παλιάς σχολής" ήταν κι ο Μανώλης Πολυχρονάκης, ο οποίος έφυγε από την ζωή πρίν λιγες εβδομάδες. Γεννημένος στα Τοπόλια Κισάμου, εξάσκησε την τέχνη του βιολιστή για πολλά χρόνια, κυρίως με τον αδελφό του, τον σημαντικό λαγουτιέρη Μιχάλη Πολυχρονάκη, αλλά και με άλλους λαγουτιέρηδες όπως ο Βενιζέλος Κορκιδάκης κ.α. Συμμετείχε στις δισκογραφικές δουλειές του αδελφού του Μιχάλη και φημιζόταν για το πραγματικά παλαιϊκό του παίξιμο.

ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΟΡΚΙΔΑΚΗΣ

Μερική άποψη του Βουλγάρω Κισάμου.



1936 - 1993

Πάνε αρκετά χρόνια από την ημέρα που έφυγε πολύ ξαφνικά από την ζωή ο Βενιζέλος. Καλός λαγουτιέρης, υπόδειγμα χαρακτήρα. Γεννήθηκε στο Μουρί, οικισμό που ανήκει στην πρώην κοινότητα Βουλγάρω Κισάμου. Εκεί πρωτόπιασε το λαγούτο και μαζί με τον συγχωριανό του βιολιστή, τον Αν.Κλειδουχάκη, βγήκε στα γλέντια. Έπαιξε όμως και με άλλους βιολιστές, όπως ο Μάμας Ηλιάκης από τις Στροβλές, ο Μιχ.Κουνέλης, ο Δημ.Χριστοφοράκης, ο Μαν.Πολυχρονάκης κ.α. Καλός συνοδός, απλό και στρωτό παίξιμο. Ερασιτεχνικά έπαιζε ώς επι το πλείστον, γιατί η κύρια του δουλειά ήταν η υποδηματοποιϊα, είχε φτιάξει μάλιστα μια μικρή βιοτεχνία στο Βουλγάρω όπου και διέμενε μόνιμα. Έπαιξε σε όλα τα πανηγύρια του χωριού, ακόμα μέχρι το Σέλινο. Άφησε αγαθή μνήμη και ήταν αγαπητός από όλους.

Η ΛΥΡΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

Η λύρα σήμερα, είναι το πιο αναγνωρίσιμο όργανο της κρητικής μουσικής. Έχουν περάσει κατά καιρούς, αξιόλογοι και σπουδαίοι καλλιτέχνες που χειρίστηκαν αυτό το όργανο με μοναδική δεξιοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια, κυρίως από την δεκαετία του '50 και έπειτα, μετά από κάποιες προσπάθειες μερικών μουσικολόγων και λαογράφων, η λύρα απέκτησε έναν σχεδόν παγκρήτιο χαρακτήρα, συμβολίζοντας την κρητική μουσική με αυτήν.
Δεν είναι βέβαια επί τους παρόντος να κρίνουμε αν αυτό ήταν και είναι σωστό ή όχι, ούτε και να αναλύσουμε τους λόγους για τους οποίους παραγκωνίστηκαν κάποια άλλα όργανα πρός όφελος της λύρας.
Τι γίνεται όμως στην επαρχία Κισάμου του νομού Χανίων και ποιόν ρόλο έχει παίξει η λύρα όλα αυτά τα χρόνια.
Από όλες τις μαρτυρίες (γραπτές και προφορικές), καθώς και από τα όποια ντοκουμέντα που έχουν διασωθεί και ερευνηθεί από διεθνούς φήμης μουσικολόγους αλλά και τοπικούς λαογράφους, η λύρα τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του 19ου ήταν σχεδόν άγνωστη στην ευρεία περιφέρεια της Κισάμου. Η λαϊκή μνήμη δεν έχει διασώσει κάποιο όνομα σημαντικού λυράρη στην επαρχία Κισάμου, τουλάχιστον μέχρι το 1850. Σίγουρα υπήρξαν κάποιοι που έπαιζαν λύρα, όμως δεν είχαν καθιερωθεί ώς "επαγγελματίες" και δεν έχει μείνει ούτε προφορική, ούτε γραπτή μαρτυρία του έργου τους. Το όργανο που έπαιζε πρωταγωνιστικό ρόλο,ήταν το βιολί, είτε στην πρώτη-πρωτόγονη μορφή του, είτε κατόπιν στην πιο εξελιγμένη. Οι συνθέτες των κρητικών συρτών, που έως τις αρχές του 20 αιώνα ήταν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ Κισαμίτες(πλήν του Βουρογιάννη από την Μονή Σελίνου), έπαιζαν όλοι βιολί. Ήδη, από το 1750 που σηματοδοτείται το ξεκίνημα του συρτού με την μορφή που τον γνωρίζουμε σήμερα, αυτοί που απέδιδαν συρτά και συνέθεσαν επίσης μελωδίες συρτών, ήταν βιολιστές. Η λύρα δεν είχε κάνει ακόμα την εμφάνιση της, σε καμία μορφή. Μαρτυρίες για την μεμονωμένη ύπαρξη της λύρας στην Κίσαμο, αρχίζουμε να έχουμε από το 1860 κι έπειτα. Η λύρα όμως έπαιζε έναν άλλο ρόλο από αυτόν που γνωρίζουμε σήμερα. Τον ρόλο του μαθησιακού οργάνου. Δηλαδή, λόγω του ότι τα βιολιά ήταν σχετικώς ακριβά όργανα, οι περισσότεροι που θέλανε να μάθουνε βιολί, ξεκινούσανε με λύρα(τις περισσότερες φορές, αυτοσχέδιες λύρες) και όταν μαθαίνανε τα βασικά, αγόραζαν κάποιο καλό βιολί (μαρτυρίες των Ν.Χάρχαλη, Γ.Μαριάνου, Βασ.Κοπανίδη, Κων/νου Κουνελάκη, Εμμ.Φαντάκη). Επίσης, πολύ συχνά, η λύρα έπαιζε τον ρόλο του συνοδευτικού οργάνου δίπλα στο βιολί, δηλαδή, πρίμο το βιολί και σεγόντο η λύρα. Ο πρώτος ονομαστός λυράρης με εκτενή δράση στα μουσικά δρώμενα της Κισάμου, ήταν ο Νικηφόρος Μαυροδημητράκης από τα Μαρεδιανά Κισάμου, ο οποίος άκμασε προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Μάλιστα, μερικές φορές, πρίν ο ίδιος καθιερωθεί, έπαιζε δίπλα στον Κουνελοκωστή με την λύρα του ώς συνοδεία. Τα λαγούτα μέχρι τα μέσα πρός τέλη του 19ου αιώνα σπάνιζαν. Ένας σημαντικός παράγοντας επίσης που δεν επέτρεψε την ένταξη της λύρας στην μουσική της Κισάμου, ήταν οι περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες της. Στην περιοχή αυτή που δέσποζαν(και δεσπόζουν ακόμα) τα δαιδαλώδη συρτά, το πεντοζάλι, η γιτσικιά σούστα, η λύρα δεν μπορούσε να αποδώσει στο 100% τις μελωδίες αυτές, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι καλλιτέχνες να μην ασχολούνται με αυτό το όργανο. Όσο και καλός να ήταν ο χειριστής της λύρας, σε κάποια σημεία το όργανο "εχανε" την απόδοση, με αποτέλεσμα οι σκοποί να παίζονται πιο απλά, πιο λιτά, χάνοντας έτσι κάποια σημαντικά στοιχεία της μουσικής δομής τους. Επίσης, άλλος ένας σημαντικός καλλιτέχνης, ο Ιωαν.Φελεσάκης, στα πρώτα του βήματα έπαιζε λύρα, όμως την εγκατέλειψε διότι δεν μπορούσε να αποδώσει σωστά τις μελωδίες του συρτού.
Άκόμα είναι άγνωστο με ποιόν τρόπο έφτασε η λύρα στην Κίσαμο, αν και υπάρχουν μερικές τοποθετήσεις κατά το παρελθόν που αναφέρονται στην είσοδο της λύρας μέσω των μουσουλμάνων υπηκόων, ή μέσω των επαναστάσεων, όταν οι Κισαμίτες ήρθαν σε επαφή με άλλους επαναστάτες από διάφορα μέρη που υπήρχε ήδη η λύρα.
Μέχρι και την περίοδο του μεσοπολέμου αλλά και του 'Β παγκοσμίου πολέμου, η λύρα σπάνιζε στην Κίσαμο και συναντιόταν ελάχιστα, εν συγκρίσει με το βιολί και το λαγούτο. Από την εποχή όμως που άρχισαν μερικοί Κισαμίτες λαγουτιέρηδες να συνεργάζονται με λυράρηδες του Ρεθύμνου και κυρίως, από το '55 κι έπειτα που ο Σίμων Καρράς, τότε υπεύθυνος του ΕΙΡ, απαγόρεψε με μια απαράδεκτη διαταγή να παίζεται κρητική μουσική με βιολί, η λύρα άρχισε να εισχωρεί δειλά δειλά στην Κίσαμο. Ο Κώστας Μουντάκης, λόγω της συνεργασίας του τότε με τους Αφους Κουτσουρέλη, ήταν ο πρώτος λυράρης που έπαιξε πιο εκτενή στα κισαμίτικα γλέντια την δεκαετία του '50.
Η λύρα άρχισε να εισχωρεί ευρύτερα στα μουσικά πράγματα της περιοχής κυρίως από την δεκαετία του '70 και μετά, λόγω του ότι οι βιολιστές ήταν παραγκωνισμένοι και είχαν υποστεί μια "κοιλιά" όσον αφορά την δράση τους. Αν και το μουσικόφιλο κοινό της Κισάμου προτιμούσε το βιολί, καθώς είχε γαλουχηθεί μουσικά με αυτό το όργανο, μερικοί θέλησαν να φέρουν την λύρα και να αντικαταστήσουν το βιολί, πράγμα όμως που παρόλες τις "ενέργειες" τους, δεν απέφερε το επιθυμητό για αυτούς αποτέλεσμα. Βέβαια, παρουσιάστηκαν ντόπιοι λυράρηδες, μερικοί εκ των οποίων σήμερα είναι αξιότατοι δεξιοτέχνες και σταδιοδρομούν στην κρητική μουσική, οι βιολιστές όμως συνεχίζουν να κρατούν επάξια το όργανο των προγόνων τους και να πρωταγωνιστούν στα μουσικά δρώμενα της επαρχίας, αλλά και του νομού Χανίων γενικότερα.
Σε αυτό το σημείο να τονίσουμε ότι πριν την δεκαετία του '50 δεν υπήρχε κανένας απολύτως διαχωρισμός οργανών, όλα ήταν αποδεκτά και αγαπητά από τον κόσμο. Με τις ενέργειες όμως πρώτα του Σιμ.Καρρά και κατόπιν των συνεργατών του, μερικοί εκ των οποίων συνεχίζουν αυτή την "πολιτική" μέχρι και τις μέρες μας, δημιουργήθηκε ένα τεράστιο πρόβλημα ανάμεσα στους καλλιτέχνες, με τοπικιστικές εξάρσεις, κι είχε ώς αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια άδικη διαμάχη μεταξύ των βιολιστών και των λυράρηδων, καθώς και μεταξύ των ερευνητών για το ποιό όργανο είναι το παλαιότερο και καταλληλότερο να εκτελεί την κρητική μουσική.

ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΥΝΕΛΑΚΗΣ - ΚΟΥΝΕΛΟΚΩΣΤΗΣ

1872 - 1968

Παλιός βιολιστής ο Κουνελοκωστής, από τους καλύτερους δεξιοτέχνες που άκμασαν στα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στον Γαλουβά Λουσακιών Κισάμου, όμως σε νεαρή ηλικία μετοίκησε με την οικογένεια του στα Καρφιανά. Βιολιστής υψηλού επιπέδου, μαθητής του παλαιού καλλιτέχνη, του Γιανν.Αντωνογιαννάκη ή Ματζουράνα. Λέγεται όμως ότι πήρε και 2-3 μαθήματα από τον Στεφ.Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο τον 'Γ. Επίσης, ήταν καλλίφωνος τραγουδιστής και ανεκδοτολόγος. Για την εποχή εκείνη μπορούμε να πούμε ότι ήταν "επαγγελματίας", μιας και η μουσική ήταν η κύρια του ασχολία. Συνεργάστηκε με πλήθος λαγουτιέρηδων, πιο στενά όμως με τον Αντρέα Κουτσουρέλη. Αρκετές φορές όμως έπαιζε μαζί με άλλο βιολί, ή, με λύρα, πρίμο-σεγόντο. Καλός στις δημόσιες σχέσεις, είχε πάντα γλέντια. Στην κατοχή του είχε ένα παμπάλαιο βιολί "Στραντιβάριους" ανεκτίμητης αξίας, το οποίο είχε αγοράσει από τους Κιώρους. Όμως, η κακή του χρήση (οι παλιοί έλεγαν ότι στα γλέντια το γέμιζε κρασί και έπινε από τις τρύπες του οργάνου) κατέστησε αυτό το όργανο σχεδόν ακατάλληλο και μετά από κάποια επισκευή στα Χανιά, χάθηκαν τα ίχνη του. Ο Κουνελοκωστής, μετέδωσε την τέχνη του και τις μουσικές του γνώσεις στον γιό του, τον αείμνηστο Μιχάλη Κουνέλη. Επίσης, στα γλέντια του ξεκινούσε πάντα με τα Κοτσιανά συρτά του Φαντομανώλη. Έζησε σχεδόν έναν αιώνα, έκ του οποίου, 60 περίπου χρόνια μουσικής δράσης.

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΚΕΥΑΚΗΣ

1912 - 1992

Τεχνίτης λαγουτιέρης από τα Τρία Αλώνια Κισάμου. Ο Βασίλης Σκευάκης ήταν από τους καλύτερους δεξιοτέχνες-πριμαδόρους λαγουτιέρηδες της γενιάς του. Αλλά και σαν τραγουδιστής, ήταν θαυμάσιος. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο Νικ.Χάρχαλης τον είχε ξεχωρίσει ανάμεσα σε τόσους εκείνη την εποχή. Μαζί συνεργάστηκαν για αρκετά χρόνια. Επίσης, ο Βασίλης Σκευάκης έπαιξε και με άλλα περίφημα βιολιά της περιοχής. Η πιο δραστήρια περίοδος του ήταν από την δεκαετία του '30, μέχρι την δεκαετία του '50. Μετέπειτα, έφυγε για την Αθήνα, όπου πλέον έπαιζε ώς επι το πλείστον ερασιτεχνικά.

ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΗΜΑΝΤΗΡΑΚΗΣ

Η φανταστική θέα από τα Σημαντηριανά.
Άποψη από τα Σημαντηριανά Κισάμου



1913-1993

Εξαίρετος βιολιστής από τα Σημαντηριανά Κισάμου. Μικρή γειτονιά ανέκαθεν τα Σημαντηριανά, άνηκαν στην πρώην κοινότητα Κεφαλίου, στα Εννιά Χωριά. Σήμερα δυστυχώς το χωριό είναι ακατοίκητο, ευτυχώς όμως ήδη μερικοί αρχίζουν και αναπαλαιώνουν τις πατρογονικές οικίες τους. Ο Θοδωρής Σημαντηράκης έπαιζε από έφηβος σχεδόν στα γλέντια της περιοχής. Μαθητής και ανηψιός του παλαιού βιολιστή Ιωαν.Φελεσάκη ή Φελεσογιάννη από τον Αερινό (Η μητέρα του Θοδωρή ήταν πρώτη εξαδέλφη του Φελεσογιάννη). Ο Αερινός από τα Σημαντηριανά είναι περίπου μια ώρα περπάτημα από το μονοπάτι. Εκεί πήγαινε ο Θ.Σ. για να μάθει την τέχνη του βιολιού. Επίσης όμως πήρε και 2-3 μαθήματα από τον Ν.Χάρχαλη, με τον οποίο ήσαν δευτεροξάδερφα. Ο Θοδωρής Σημαντηράκης για αρκετά χρόνια δέσποζε στα εννιαχωριανά γλέντια, από την Λίμνη και το Κούνενι, μέχρι τον Κάμπο και το Σφηνάρι. Αλλά και στα σελινιώτικα χωριά έπαιξε. Στα λαγούτα είχε μαζί του ώς επι το πλείστον τον Δημ.Χαρτζουλάκη από τον Κάμπο. Έπαιξε όμως και με αρκετούς άλλους λαγουτιέρηδες. Δυστυχώς, δεν άφησε δισκογραφικό έργο, αν και πολλοί ήταν αυτοί που τον παρακινούσαν να πάει να γράψει δίσκο. Και κάτι επίσης σημαντικό για την μουσική του τεχνική: Μπορούσε να παίζει και να τραγουδάει συγχρόνως χωρίς να χάνει τα μουσικά μέτρα.
Δημιούργησε μια αξιόλογη οικογένεια και ο γιός του, ο Βασίλης, διαπρέπει στο διπλωματικό σώμα, καθώς έχει διατελέσει πρέσβης της χώρας μας στην Χιλή.
Παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια, οι παιδικές μου αναμνήσεις από τον μπαρμπα-Θοδωρή είναι νοσταλγικές. Από τους ανθρώπους που δύσκολα τους ξεχνάς.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΡΤΣΑΛΑΚΗΣ

Ο μεγάλος αυτός "υπηρέτης" της υποκριτικής τέχνης γεννήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του '50 στα Καλουδιανά Κισάμου. Γόνος πολυμελούς οικογένειας, στερήθηκε την μητρική φροντίδα, αφού ορφάνεψε πολύ μικρός. Τα χρόνια τότε, φτωχά, όπως έχει πεί πολλές φορές κι ο ίδιος. Διέξοδος του τότε...οι γιορτές. Όπου γινόταν τραπέζι, πρώτος και καλύτερος κι ο Γιώργος και τραγουδούσε με τις παρέες. Του άρεσε τότε πολύ και συνεχίζει και τώρα να του αρέσει το κρητικό τραγούδι. Στα 18 του ανέβηκε στην Αθήνα. Γράφτηκε στην δραματική σχολή του Πέλλου Κατσέλη, χωρίς ο ίδιος να ξέρει τι θα επακολουθήσει, μιας και κανείς δεν του είχε κολλήσει το "μικρόβιο" της υποκριτικής. Αποφοίτησε από την σχολή το 1973. Πρώτη εμφάνιση την ίδια χρονιά στο Κλασικό Θέατρο Ρόδου στον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή. Σπουδαίες παραστάσεις στην συνέχεια, αλλά και σπουδαίες ερμηνείες στον «Πλούτο» του Αριστοφάνη, στις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη, στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ» του Σοφοκλή, (με Οιδίποδα τον μεγάλο ηθοποιό Αλέξη Μινωτή που ήταν και το κύκνειο άσμα του), στις «Βάκχες» του Ευριπίδη, στις «Φοίνισσες» του Ευριπίδη, «Βασιλιάς Λήρ» του Σαίξπηρ, «Πατέρας» του Στρίντμπεργκ, «Η σονάτα των φαντασμάτων» του Στρίντμπεργκ, «Εξορία» του Μάτεση, «Ματς» του Μανιώτη, «Ψάθινο καπέλο» του Λαμπίς, «Μαλλιά κουβάρια» του Λάσκαρη, «Η Δολοφονία του Μαρά» του Πέτερ Βάϊς, «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σαίξπηρ, «Μαχαίρι στο κόκαλο» του Μουρσελά, «Οι τρεις αδελφές» του Τσέχωφ, «Ληστές» του Σίλερ και η τελευταία του παράσταση στο Εθνικό Θέατρο ήταν στο Ηρώδειο με τους «Ιππής» του Αριστοφάνη, στο ρόλο του Παφλαγόνα. Το μέλλον ήταν λαμπρό γι'αυτόν. Οι επιτυχίες στο θέατρο αλλά και στην τηλεόραση συνεχίζονται μέχρι σήμερα και ο Γιώργος Παρτσαλάκης δίνει σε κάθε παράσταση, πραγματικό ρεσιτάλ. Άνθρωπος της παρέας, με σεβασμό στον τόπο καταγωγής του, ποτέ δεν ξέχασε τις ρίζες του και συνεχίζει να επισκέπτεται ανα τακτά χρονικά διαστήματα την γενέτειρα του, τα Καλουδιανά.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΑΝΤΟΥΡΑΚΗΣ, ΕΝΑΣ ΓΝΗΣΙΟΣ ΚΙΣΑΜΙΤΗΣ

Ο Αντώνης Μπαντουράκης είναι μια άξια μορφή της Κισάμου. Άνθρωπος με αισθήματα, με μεράκι, με αγάπη για τον τόπο που γεννήθηκε. Εδώ και αρκετά χρόνια ζεί στην Αθήνα, όπου και δραστηριοποιείται στον χώρο της κρητικής διασκέδασης και κρητικής μαγειρικής. Γεννήθηκε στο Έλος Κισάμου και μεγάλωσε με τα εννιαχωριανά βιώματα, τα οποία ακόμα κυκλοφορούν στο αίμα του. Μερακλής χορευτής με μοναδική δεινότητα στα ταλίμια του, ξεχωρίζει για την ανδροπρεπή στάση του όταν χορεύει. Διατηρεί εδώ και χρόνια στην Αθήνα το κρητικό κέντρο "Ομαλός", το οποίο παρέλαβε από τον πεθερό του, τον Μανώλη Πατεράκη από τα Σκουλουδιανά Κισάμου. Παραδοσιακό στέκι ο "Ομαλός" εδώ και δεκαετίες με πλήθος καλλιτεχνών να έχουν περάσει από το πάλκο του. Ο Αντώνης Μπαντουράκης, είναι ο μοναδικός επιχειρηματίας που δίνει "βήμα" στους ντόπιους κισαμίτες καλλιτέχνες. Λατρεύει το βιολί, τα συρτά, την κισαμίτικη μουσική και συνεχώς, προάγει τα μουσικά και πολιτιστικά δρώμενα του τόπου του. Δεν είναι παράλογο να πούμε ότι έχει βοηθήσει κατά καιρούς, πολλούς νέους μουσικούς και χορευτές ώστε να αναδειχθούν. Και βέβαια, μάστορας στο πιλάφι και στο βραστό, δίνει πάντα το παρόν-όποτε του ζητηθεί-σε οποιαδήποτε εκδήλωση με μοναδικές "τελετουργικές" γαστριμαργίες.
Ένας άνθρωπος ασφαλώς που πρεσβεύει και τιμά τον τόπο του, σήμερα που μερικοί παραμένουν εμπορικά...γραφικοί.

Να'σαι πάντα καλά Μπαντούρη!

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ - ΤΣΙΛΑΡΙΔΗΣ

Τα Νοχιά Κισάμου


Ο παλαιός αυτός βιολιστής γεννήθηκε στα Νοχιά Κισάμου, στο όμορφο αυτό κεφαλοχώρι, στα τέλη του 19ου αιώνα. Δυστυχώς, δεν έχουμε ακριβείς πληροφορίες για το βιογραφικό του, όμως γνωρίζουμε κάποια πράγματα από μαρτυρίες του Νικ.Χάρχαλη και του Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη.
Συγκεκριμένα, παραθέτουμε μαρτυρία του Νικ.Χάρχαλη όπως διεσώθει στην συνέντευξη που του πήρε ο Ιωαν.Παπαδάκης το 1970:

"[...] Ήτονε κι ο Τσιλαρίδης ο Νίκος από τα Νοχιά, έπαιζε καλό βιολί και είχε δείξει και πέντε πράματα του Σιδερωμανώλη μια φορά. Τον θυμούμαι κι έπαιζε κάθε χρόνο με τον Μπέρτη στου Άη Γιώργη στα Πλακάλωνα και με τον Παπαδογιώργη στη Σπηλιά, είχε βγάλει κι ένα σκοπουλάκι δικό του κι είχε κάνει ντόρο [...] "

Από αυτή την μαρτυρία καταλαβαίνουμε ότι ήταν σημαντικός καλλιτέχνης για εκείνα τα χρόνια. Ο Ναύτης δίνει την περίοδο ακμής του από το 1910 έως και το 1940 περίπου και από δική του μαρτυρία είχε πεί :

"Δεν ήταν καλλίφωνος, έπαιζε όμως στρωτό βιολί, εγώ δεν τον πρόλαβα στα πολύ καλά του, ο πατέρας μου όμως τον γνώριζε καλά".

Ο Νικ.Αποστολάκης ή Τσιλαρίδης, είχε συνθέσει το 1922 περίπου τον δικό του συρτό. Έναν συρτό εντυπωσιακό, λεβέντικο. Τον Νοχιανό συρτό, ο οποίος διασκευάστηκε κατόπιν από τον Χαρίλ.Πιπεράκη στην 2η ενότητα του "Λουσακιανού" που είχε ηχογραφήσει στην Αμερική, όπως επίσης είχε διασκευαστεί και αποτέλεσε την βάση για τον "Περβολιανό συρτό" του Ρεθυμνιώτη λυράρη Εμ.Λαγού.

ΚΩΣΤΗΣ ΓΟΥΒΕΡΑΚΗΣ

Σε φιλικό συνταίριασμα με τον Γιώργη Κουτσουρέλη
(Οι φωτογραφίες προέρχονται από το blog των Παλαιών Ρουμάτων)


1902 - 1993

Σπουδαίος βιολιστής από τα Παλαιά Ρούματα Κισάμου. Ο Γουβερόκωστας-όπως τον έλεγαν-σφράγισε με την παρουσία του τα μουσικά δρώμενα του χωριού του για πολλές δεκαετίες. Καλό παίξιμο, της σχολής "Χάρχαλη", μιας και ήταν φανατικός θαυμαστής του θρυλικού βιολάτορα, έπαιξε σε όλη την έκταση των Παλαιών Ρουμάτων, αλλά και στα γύρω χωριά, ακόμα και στο Σέλινο. Καλός χαρακτήρας, εξάσκησε την τέχνη του οργανοπαίκτη και για βιοποριστικούς λόγους διότι προερχόταν από φτωχή οικογένεια. Τα αδέλφια του, Γιώργης και Σταμάτης ήταν κι αυτοί εξαίρετοι μουσικοί. Ο Γουβερόκωστας έπαιξε μαζί με τον αδελφό του, τον Σταμάτη, με τον Στεφανή Λιονάκη και με άλλους πολλούς λαγουτιέρηδες. Καλός στα συρτά, αλλά καλός και στην γιτσικιά(ρουμαθιανή)σούστα. Σε φιλικά γλέντια, έπαιξε και με τον Γιώργη Κουτσουρέλη. Και κάτι άλλο σημαντικό: Δεν έπαιξε σχεδόν ποτέ σε γλέντια με μηχανήματα και μεγάφωνα, έλεγε μάλιστα ότι τα μεγάφωνα αλλοιώνουν το βιολί. Σήμερα, οι περισσότεροι νέοι Ρουματιανοί καλλιτέχνες, είτε είναι βιολιστές, είτε λυράρηδες, έχουν τον Γουβερόκωστα ώς παράδειγμα προς μίμηση.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΡΑΙΟΥΔΑΚΗΣ-ΜΑΡΟΥΒΑΣ

Γαβαλομουριανό τοπίο


1920 - 1946

Εξαίρετος λαγουτιέρης, άφησε εποχή στο σύντομο πέρασμα του από την ζωή. Μόλις 26 χρόνια πρόλαβε να ζήσει. Γεννήθηκε στο Γαβαλομούρι Κισάμου, στο εύφορο και όμορφο χωριό με την πλούσια μουσική παράδοση. Το παρατσούκλι του, "Μαρουβάς", που κληρονόμησε από τον πατέρα του, τον συνόδευσε για όλη του την ζωή, όπως και τον αδελφό του, τον Γιώργη,εξαίρετο κι αυτόν λαγουτιέρη.
Ο Αντώνης ο Μαρουβάς έπαιζε πολύ καλά, σχεδόν άριστα. Αυτό λένε όσοι τον άκουσαν, αυτό όμως έλεγε και ο θρυλικός Γ.Κουτσουρέλης. Μάλιστα, λέγεται ότι ο Κουτσουρέλης δύο λαγουτιέρηδες "φοβόταν" τότε: Τον Στ.Τζανακάκη και τον Αντώνη Μαρουβά. Ο αδελφός του Αντώνη, ο Γιώργης, είχε πεί κάποτε "ο αδερφός μου ήταν ισάξιος,μην πώ, καλύτερος από τον Κουτσουρέλη".
Ο Αντ.Γεραιουδάκης ή Μαρουβάς, πρωτοβγήκε στα γλέντια μαζί με τον συγχωριανό του βιολιστή, Μιχάλη Παπουτσάκη. Με αυτόν συμπορεύτηκε για αρκετό καιρό και μετέπειτα συνεργάστηκε με τον ανεπανάληπτο Μαύρο. Στο αυτοκινητιστικό δυστύχημα που έχασε την ζωή του ο Μαρουβάς, ήταν μαζί και ο Μαύρος, ο οποίος γλύτωσε ώς εκ θαύματος. Σίγουρα δεν πρόλαβε ο Μαρουβάς να προσφέρει τα μέγιστα λόγω του πρόωρου χαμού του, όμως άφησε εποχή με της πενιές του και με τον λαμπρό του χαρακτήρα.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΑΚΗΣ

Με τον Κώστα Μουντάκη στην Γραμπούσα.


1935 - 2003

Από τους αυθεντικότερους εκφραστές της κισαμίτικης μουσικής. Πολυτάλαντος, πολυτεχνίτης, γνήσιος. Ο Βαγγέλης Πολυχρονάκης γεννήθηκε στον Πύργο Καστελλίου Κισάμου κι ήταν γόνος πολυμελούς οικογένειας, που όλα της τα μέλη όμως ασχολούντουσαν με την μουσική, είτε παίζοντας κάποιο όργανο, είτε τραγουδώντας. Σε πολύ μικρή ηλικία ξεκίνησε να παίζει λαγούτο στα τοπικά γλέντια και στις παρέες. Καλός λαγουτιέρης και καλός μερακλής. Ψαράς στο επάγγελμα ο Βαγγέλης και την μουσική την είχε πρώτα-πρώτα για την δική του ευχαρίστηση. Ήταν ανηψιός του θρυλικού Τσέγκα-ήταν αδελφός της μητέρας του Βαγγέλη-κι επηρεάστηκε σημαντικά από τον θείο του. Σαν πολυτάλαντος και ανήσυχος καλλιτέχνης, μαζί με το λαγούτο, άσκησε και την τέχνη του βιολιστή. Από μια περίοδο και μετά, έπαιζε ως επι το πλείστον βιολί μαζί με τον αδελφό του τον Νίκο, ερασιτέχνη λαγουτιέρη. Για μια χρονιά, την δεκαετία του '80, ανέβηκε στην Αθήνα όπου και έπαιξε σε κρητικό κέντρο. Εκεί, γνωρίστηκε και με τον μεγάλο Κώστα Μουντάκη. Ο Βαγγελης Πολυχρονάκης, σαν λαγουτιέρης, έπαιξε με τον Μιχ.Κουνέλη, τον Φώτη Κατράκη κ.α. Άλλο όμως ένα λαμπρό του χαρακτηριστικό: Ήταν πολύ καλός συνθέτης. Οι ανέκδοτοι-ως επι το πλείστον-σκοποί του, λέγεται ότι είναι παραπάνω από 40! Επίσης, κάποιοι από αυτούς τους σκοπούς έχουν αντιγραφεί από διάφορους λυράρηδες κατά καιρούς, χωρίς να αναγράφεται το όνομα του Βαγγέλη πουθενά. Ο ανηψιός του και σπουδαίος βιολιστής, ο Θοδωρής Πολυχρονάκης, στα πλαίσια μιας δισκογραφικής δουλειάς, συμπεριέλαβε μερικούς σκοπούς του Βαγγέλη, με αποκορύφωμα βέβαια τον πασίγνωστο σκοπό του "Ήθελα να'μουνα εγώ η πρώτη σου αγάπη".
Ο Βαγγέλης Πολυχρονάκης, με την σημαντική προσφορά, έφυγε από την ζωή μετά από μεγάλη μάχη με την επάρατη νόσο.

ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ-ΑΕΡΙΝΟΣ

Το πανηγύρι του Τιμίου Σταυρού στον Αερινό Ινναχωρίου Κισάμου γίνεται εδώ και πολλά χρόνια στις 14 του Σεπτέμβρη.
Κάποτε, όταν ο Αερινός έσφυζε από ζωή και οι πανηγυριώτες ήταν εκατοντάδες, γινόταν πολύ μεγάλο πανηγύρι με κεράσματα στο προαύλιο της εκκλησίας και μετά ο κόσμος πήγαινε στα σπίτια όπου ήταν στρωμένα τα τραπέζια με πλούσια εδέσματα.
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '70 υπήρχαν αυτοσχέδιες ζυγιές (όργανα) στην "κάτω μεριά" της εκκλησίας, στα λιόφυτα και ο κόσμος γλεντούσε μέχρι αργά το βράδυ. Δυστυχώς όμως, ο μαρασμός του χωριού και οι λιγοστοί κάτοικοι έφεραν ώς αποτέλεσμα να χαθεί η παλιά αίγλη του πανηγυριού αυτού. Τα τελευταία χρόνια όμως, οι καταγόμενοι απο τον Αερινό αλλά και οι λίγοι εναπομείναντες γερόντοι έχουν αρχίσει να διοργανώνουν και πάλι το πανηγύρι αυτό με αγάπη και ζήλο και ο κόσμος προσέρχεται κάθε χρονιά όλο και περισσότερος. Ευχόμαστε να συνεχιστούν αυτές οι προσπάθειες και το πανηγύρι αυτό να κερδίζει κάθε χρόνο και περισσότερους φίλους. Άλλωστε, είναι από τα λίγα παραδοσιακά πανηγύρια στην επαρχία μας, σε αυτό το πραγματικά πανέμορφο ορεινό χωριό.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΑΚΗΣ

Βιολί: Δημ.Χριστοφοράκης (από το αρχείο του Ανυφαντή)



Βετεράνος σήμερα βιολιστής με καταγωγή από την Καλυβιανή(Μεσόγεια) Κισάμου.
Άκμασε κυρίως τις δεκαετίες '60 και '70 με πολυάριθμα γλέντια στο ενεργητικό του.
Έχει κατά καιρούς γράψει ερασιτεχνικές κασέτες στο δισκάδικο του Γιάννη Σταματάκη κι έχει συνεργαστεί με αξιόλογους λαγουτιέρηδες της περιοχής όπως οι Βασίλης και Στεφανής Καρεφυλλάκης, ο Στ.Λαϊνάκης, ο Γιώργης Γεραιουδάκης ή Μαρουβάς κ.α.
Το παίξιμο του θυμίζει την σχολή "Ναύτης". Δεν ξεχώρισε όμως μόνο γι'αυτό ο Χριστοφοράκης. Ιστορικά είναι πλέον τα "αγκομαχητά" του, που άφηνε καθώς έπαιζε, κι αυτό επειδή ήταν μανιώδης καλλιτέχνης και τα έδινε όλα στην κυριολεξία την στιγμή που άγγιζε το δοξάρι. Η μουσική του προσφορά είναι πολύ μεγάλη.

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΝΕΛΗΣ, ΕΝΤΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΥΣΙΑΣ.

Μιχ.Κουνέλης-Γ.Κουτσουρέλης (από το αρχείο του Ανυφαντή)



21 Δεκεμβρίου 1928 - 8 Σεπτεμβρίου 1999 +

Συμπληρώνονται 11 χρόνια από την ημέρα που ο Μιχάλης Κουνέλης έφυγε από κοντά μας. Το κενό που άφησε είναι μεγάλο, η απουσία του έντονη. Ήταν ένας άνθρωπος που απλόχερα σκόρπιζε το κέφι, την χαρά, το χαμόγελο. Δεν θα μιλήσουμε για την καλλιτεχνική του πορεία και προσφορά, άλλωστε ήδη στο ιστολόγιο μας έχουμε ήδη αναφερθεί εκτενώς στο μουσικό του βιογραφικό. Στις μέρες μας όμως που η μουσική μας έχει περάσει σε έναν καθαρά εμπορικό δρόμο με ό,τι αυτό συνεπάγεται, η παρουσία σήμερα του Μιχάλη Κουνέλη θα ήταν πραγματική πολυτέλεια. Βέβαια, οι συνεχιστές του, οι μαθητές του, για τους οποίους ο ίδιος υπερηφανευόταν, πατάνε στα χνάρια του και προχωρούν με βάση τις αξίες με τις οποίες γαλουχήθηκαν από τον μεγάλο αυτόν δάσκαλο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η μουσική συνείδηση του κόσμου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το όνομα του Κουνελομιχάλη και ποτέ δεν θα μπεί στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, ούτε θα σκεπαστεί από την καταχνιά των χρόνων.

Αξέχαστος για πάντα!!


Ακούστε τον Μιχ.Κουνέλη.Στο λαγούτο ο Στεφ.Καρεφυλλάκης.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΤΖΙΝΕΥΡΑΚΗΣ

Όρθιος-δεύτερος από δεξιά ο Θεοχ.Τζινευράκης. Κάτω, στο βιολί ο Στρ.Γαλαθιανός και στο λαγούτο ο Δημ.Γαλάνης



1905 - 1981

Από τις σπουδαιότερες φωνές που έχουν εμφανιστεί στο κρητικό μουσικό στερέωμα. Μοναδική χροιά σπάνιου κάλλους. Τραγουδούσε τα πάντα: Συρτά,ριζίτικα, ταμπαχανιώτικα, σμυρναίϊκα. Γεννήθηκε και έζησε στα Νοχιά Κισάμου, σε αυτό το παραδοσιακό κεφαλοχώρι που εκείνα τα χρόνια, δέσποζε η κρητική μουσική. Ο Θεοχ.Τζινευράκης δεν ήταν αυτό που αποκαλούμε σήμερα "επαγγελματίας τραγουδιστής". Κύριο του επάγγελμα η γεωργία, αλλά και η κατασκευή λαϊνών. Όπως δηλαδή, οι περισσότεροι Νοχιανοί που φημίζονται για την πηλοπλαστική και την κατασκευή λαϊνών.
Δεν έπαιζε ο ίδιος κάποιο όργανο. Το όργανο του, ήταν το λαρύγγι του. Και οι καλλιτέχνες της περιοχής συνορίζονταν ποιός θα τον πρωτοπάρει στα γλέντια. Δισκογραφικά, έδωσε το παρόν ντύνοντας με την φωνή του διάφορα τραγούδια που έχουν μείνει κλασσικά στις μέρες μας όπως ο Κολυμπαριανός συρτός, ο Συρτός της Χαραυγής, η Νενέ κ.α. Συνεργάστηκε ως επί το πλείστον με τον Μαύρο, τον Γ.Κουτσουρέλη, τον Στρατή Γαλαθιανό και τον νοχιανής καταγωγής λαγουτιέρη Δημ.Γαλάνη, για τον οποίο θα γίνει κάποιο ξεχωριστό αφιέρωμα από την σελίδα μας. Ο Θεοχ.Τζινευράκης όμως, εκτός από τις άψογες φωνητικές εκτελέσεις του, μας άφησε και έναν πανέμορφο σκοπό, την προσωπική του σύνθεση "Νοχιανός συρτός του Θεοχάρη".

ΜΑΝΩΛΗΣ ΜΥΛΩΝΑΚΗΣ

Φωτο: Από το βιβλίο του Θαν.Δεικτάκη "Χανιώτες Λαϊκοί μουσικοί που δεν υπάρχουν πιά, τόμος Ά"



1903 - 1990

Ο Μανώλης Μυλωνάκης υπήρξε ένας εκ των σημαντικότερων καλλιτεχνών της προπολεμικής περιόδου στην επαρχία Κισάμου και γενικότερα στον νομό Χανίων. Καταγόταν από το χωριό Άη-Κυρ-Γιάννης Κισάμου. Στην περιοχή του υπήρχε μουσική άνθηση εκείνη την περίοδο και ο Μανώλης Μυλωνάκης δεν άργησε να ασχοληθεί με το βιολί. Ήδη από έφηβος έπαιζε στα γλέντια και ξεχώρισε για το ταλέντο και το ήθος του. Μαζί του οι λαγουτιέρηδες Μαν.Καρεφυλλάκης, Στ.Μαυροδημητράκης, Δημ.Σγουρομάλλης, Γιάννης Λεφάκης, αλλά και άλλοι πολλοί.
Για πολλά χρόνια δέσποζε στα μουσικά πράγματα του τόπου. Εξαίσια τεχνική, πλούσιο ρεπερτόριο. Πολλοί "ειδικοί" τον κατατάσσουν σε μια από τις υψηλότερες θέσεις του καλλιτεχνικού πάνθεον. Ο Ναύτης υποστήριζε ότι το παίξιμο του Μυλωνάκη ήταν κάπου ανάμεσα από την γλύκα του Χάρχαλη και τον δυναμισμό του Μαριάνου. Μερικοί παλαιότεροι έχουν αναφέρει ότι είχε κοινά στοιχεία με τον αδικοχαμένο βιολιστή, τον Ευθύμη Λυραντωνάκη. Ασφαλώς θα είχε να προσφέρει ακόμα περισσότερα, αν δεν σταματούσε ξαφνικά την καλλιτεχνική του πορεία λόγω πένθους στα τέλη της δεκαετίας του '40. Έκτοτε δεν εμφανίστηκε ξανά σε κάποια επίσημη εκδήλωση. Έπαιζε ώς επι το πλείστον σε κλειστό κύκλο, για την παρέα του, για την οικογένεια του, για το ίδιο του το μεράκι. Και κάτι άλλο σημαντικό: Ο παλαιός λαγουτιέρης, ο αείμνηστος Δημ.Χαρτζουλάκης, σε μια συζήτηση κατ'ιδίαν είχε υποστηρίξει ότι ο Μανώλης Μυλωνάκης πριν την κατοχή είχε βγάλει και τον δικό του, ανέκδοτο, σκοπό, αλλά κάποιος λυράρης τον αντέγραψε...

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΙΚΤΑΚΗΣ

Ο Θαν.Δεικτάκης καθώς υπογράφει το βιβλίο του "Χανιώτες Λαϊκοί μουσικοί που δεν υπάρχουν πιά, τόμος ΄Β"


Ο λαογράφος, ο ερευνητής, ο ποιητής, ο συγγραφέας της Κισάμου. Στέκεται στο μετερίζι του εδώ και χρόνια και τιμά τον τόπο του με άξια και σημαντικά έργα.
Γεννήθηκε το 1937 στον Λαρδά - Γραμβούσα Κισάμου. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές στο Καστέλλι, ανέβηκε στην Αθήνα όπου και σπούδασε δημοσιογραφία και δημ.σχέσεις. Ευτυχώς όμως δεν παρασύρθηκε από το ρεύμα της εποχής και κατέβηκε πάλι κάτω στο Καστέλλι όπου και διαπρέπει εδώ και δεκαετίες. Ερευνητής της τοπικής κουλτούρας και ιστορίας, ποιητής με μοναδικά σονέτα, λαογράφος των τοπικών ηθών και εθίμων, συγγραφέας πολύτιμων βιβλίων.
Ερευνά το κάθε τι από την πηγή του, την ρίζα του, δεν αρέσκεται σε προχειρότητες και...σκοπιμότητες, δεν κυνηγά την αυτοπροβολή όπως κάποιοι άλλοι "λαογράφοι" που αρέσκονται σε πανηγυράκια,τυμπανοκρουσίες,καρδιναλλισμούς και λοιπές γραφικές φανφάρες...Ο Θανάσης, πάντα με ταπεινότητα και αγάπη για τον τόπο του, δημιουργεί και μας χαρίζει τα έργα του απλόχερα, με μοναδική γνησιότητα. Διατελεί πρόεδρος του συλλόγου προβολής Κισάμου "Η Γραμβούσα" εδώ και χρόνια. Έχει εκδόσει κατά καιρούς διάφορα σημαντικά έργα όπως ο Πεζός Λόγος, Γραμβούσας Ρυθμοί, Γελάτε Κρητικά Νο1 και Νο 2, Σονέτα, Λυρικοί τόνοι, Γραμπουσιανοί τόποι και θρύλοι, Χανιώτες Λαϊκοί Μουσικοί που δεν υπάρχουν πιά - τόμοι Ά και Β κλπ.
Ο Θανάσης Δεικτάκης συνεχίζει να παλεύει για την διατήρηση της πολιτιστικής κουλτούρας της επαρχίας Κισάμου, εργάζεται με την ψυχή και την καρδιά του και σίγουρα, τα έργα του είναι παρακαταθήκες για όλους τους νεώτερους και μή। Και σίγουρα, η πολύχρονη προσπάθεια του αξίζει να βρεί μιμητές.


" Όταν η Σπάθα στη Γραμπούσα γνέφει

να κλείσουνε του κόλπου τη γαλήνη

απλώνουν στο γαλάζιο την ειρήνη

παίρνουν χαρά τα πέλαγα και κέφι.



Και σαν κατάμαυρα της μπόρας νέφη

επάνω τους ο άνεμος αφήνει,

η σιγανάδα γίνεται καμίνι

και τα ακρωτήρια σάλαγος τα στέφει.



Για της Γραμπούσας τους απλούς τους τόνους

και την απότομη της Σπάθας κόψη

σα σβήνουν στου ορίζοντα την όψη



χαλάλισα τους μήνες και τους χρόνους

ανάσα έχω του βοριά τα μύρα

αίμα στις φλέβες τρέχει η αλμύρα."

ΡΑΪΣΑΚΗΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ - ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΙΜΑΔΟΡΟ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Κυκλοφόρησε πρίν λίγους μήνες ένα αξιόλογο βιβλίο με τίτλο "Ραϊσάκης Θεοχάρης, ο ποιητής και ριμαδόρος της Λίμνης" από τον δάσκαλο Μιχάλη Μουντάκη.
Ο συγγραφέας συνέλλεξε ένα σημαντικό υλικό από τις μαντινάδες και τις σκωπτικές παροιμίες του αξέχαστου Ραϊσοθεοχάρη και όλα αυτά τα παραθέτει με μοναδικό τρόπο στο πόνημα του. Θεωρούμε ότι είναι ένα βιβλίο που πραγματικά αξίζει να βρίσκεται σε κάθε βιβλιοθήκη.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΕΦΥΛΛΑΚΗΣ

Γνωστός και καταξιωμένος λυράρης από τον Πλάτανο Κισάμου.
Κατάγεται από μουσική οικογένεια, καθώς ο παππούς του ήταν ο περίφημος λαγουτιέρης Καρεφυλλομανώλης, αλλά και ο πατέρας του είναι ο παλαίμαχος σήμερα λαγουτιέρης Στεφανής Καρεφυλλάκης.
Ο Βασίλης Καρεφυλλάκης έχει παίξει σε πολλά γλέντια σε όλο τον νομό Χανίων αλλά και εκτός Κρήτης, κι έχει στο ενεργητικό του προσωπικές δισκογραφικές δουλειές. Λαμπρό χαρακτηριστικό του, η πολύ καλή φωνή του.

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΛΩΣΤΡΑΚΗΣ

Από τους καλύτερους δεξιοτέχνες στην λύρα ο Νεκτάριος Κλωστράκης. Καταγόμενος από τον Κάμπο Κισάμου, γεννήθηκε το 1970 στον Πειραιά και ήρθε σε ηλικία 11 ετών μόνιμα στα Χανιά, όπου και ασχολήθηκε με την λύρα. Μαθητής του Κώστα Μουντάκη, δεν άργησε να ξεχωρίσει για το ταλέντο του και την απαράμιλη δεξιοτεχνία του. Σήμερα διδάσκει την λύρα σε ωδεία, παίζει σε γλέντια και έχει στο ενεργητικό του σπουδαίες δισκογραφικές δουλειές και σημαντικές συνεργασίες.

ΤΑ "ΣΥΡΤΑ ΤΟΥ ΡΟΔΙΝΟΥ", ΟΙ ΠΑΡΕΞΗΓΗΜΕΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

Είναι πολύ εύκολο στις μέρες μας να δημιουργηθούν έννοιες που οφείλονται καθαρά σε κάποια παρεξήγηση και να υπάρξει κάποιο σχετικό μπέρδεμα, το οποίο όμως να καλλιεργηθεί και να περαστεί στην συνείδηση του κόσμου. Και για να ξεκαθαρίσουμε κάτι εξ αρχής: Στην προκειμένη δεν έχουμε ούτε τον σκοπό, ούτε και την διάθεση να μειώσουμε τον μεγάλο αυτόν λυράρη, αλλά ούτε και να απομυθοποιήσουμε το πρόσωπο του. Ίσα ίσα, ο Ανδρέας Ροδινός έχει γράψει την δική του ιστορία, καθ’όλα σεβαστή.

Το 1933, ο Ανδρέας Ροδινός μαζί με τον Γιάννη Μπερνιδάκη ηχογράφησαν μια σειρά από συρτά και λόγω της ασθένειας και του σύντομου και άδικου θανάτου του Ροδινού, πέρασαν στην ιστορία αλλά και στην σφαίρα του θρύλου ως «Τα συρτά του Ροδινού». Και για την ιστορία να πούμε ότι οι δίσκοι αυτοί φέρουν τους κωδικούς και τις ονομασίες : Αποκορονιώτικος συρτός, 1933 (Δίσκος ODEON GA 1649) και Κισσαμιώτικος συρτός, 1933 (Δίσκος ODEON GA 1649). Αυτοί οι δίσκοι ηχογραφήθηκαν στο στούντιο του Ζαππείου στην Αθήνα .

Ποια είναι όμως η αλήθεια για τα εν λόγω συρτά και ποια από αυτά είναι προσωπικές συνθέσεις του Ροδινού;

Γνωρίζουμε ότι εκείνη την περίοδο, τα συρτά ίσα ίσα που χορεύονταν στην υπόλοιπη Κρήτη και δεν είχαν ακόμα καθιερωθεί στο τοπικό ρεπερτόριο. Αυτά τουλάχιστον έχουν διασωθεί από μαρτυρίες Ρεθυμνιωτών μουσικών όπως ο Αλ.Καραβίτης, ο Καρεκλάς, ο Φουσταλιέρης, ο Στραβός, ο Μουζουράκης, ο Κώστας Μουντάκης, ο Γερασιμος Σταματογιαννάκης κ.α. Τι έγινε όμως και ο Ροδινός ηχογράφησε αυτούς τους σκοπούς;

Από όσο γνωρίζουμε ,οι πρώτοι μουσικοί που ηχογράφησαν συρτά στην Κρήτη ήταν ο Νικολής Χάρχαλης και ο Νικ.Κατσούλης ή Κουφιανός στα μέσα της δεκαετίας του ’20. Προηγείται όμως ο Γ.Καντέρης αλλά και ο Χαρίλαος Πιπεράκης που λόγω της προηγμένης τεχνολογίας στην Αμερική, είχαν ηχογραφήσει εκείνα τα χρόνια μια σειρά από πολλούς δίσκους. Συγκεκριμένα, το 1917 ο Χαρίλαος είχε ηχογραφήσει έναν δίσκο που περιείχε τον "Κισαμίτικο" και τον "Κρητικό" συρτό,τα οποία συρτά ήταν παλιές κισαμίτικες μελωδίες, διασκευασμένες από τον Χαρίλαο με ένα ιδιαίτερο λυρικό σχεδόν στύλ (μην ξεχνάμε ότι ο Χαρίλαος είχε φύγει πολύ νέος και ως εκ τούτου, δεν είχε αφομοιώσει σωστά κάποιες μελωδίες). Αυτό τον δίσκο τον έστειλε ο Χαρίλαος στον Μαθιουδάκη τον χωροφύλακα στο Ρέθυμνο. Ο Μαθιουδάκης κατόπιν με τον Φραγκάκη που διατηρούσε δισκοπωλείο τότε και μαζί με τον Μαν.Σταγάκη και τον Στ. Φουσταλιέρη, πήραν τον δίσκο αυτόν, πήγαν και τον έδωσαν στον Ροδινό και στον Μπαξεβάνη ώστε να μάθουν τους σκοπούς αυτούς και να τους ηχογραφήσουν, προτού τους ηχογραφήσει κάποιος άλλος. Τα παραπάνω γεγονότα είναι αληθή 100% και έχουν διασωθεί και από τους Μαθιουδάκη-Φραγκάκη αλλά και από τον Στέλιο Φουσταλιεράκη κι έχουν καταγραφεί. Ο Ροδινός λοιπόν έκανε πολλές πρόβες σε αυτούς τους σκοπούς του δίσκου του Χαρίλαου, κι όταν θεώρησε ότι τους έχει εμπεδώσει, πήγε με τον Μπαξεβάνη και τους ηχογράφησε μαζί με άλλους δύο - τρείς σκοπούς, τους οποίους ο Ροδινός είχε μάθει από τον Μαριάνο, κατά δήλωση του Μαριάνου, όταν είχε βρεθεί για κάποιο διάστημα στα Χανιά. Αυτοί λοιπόν οι σκοποί ηχογραφήθηκαν και λόγω του τραγικού και πρόωρου θανάτου του Ροδινού, έμειναν στην ιστορία ως «Συρτά του Ροδινού». Όπως καταλαβαίνουμε, δεν υπάρχει κανένα συνθετικό-προσωπικό έργο του Ροδινού στην συγκεκριμένη ηχογράφηση, είναι όλα διασκευές παλαιοτέρων κισαμίτικων συρτών και οι περισσότερες είναι ατυχώς παραλλαγμένες, αφού όπως είναι επόμενο, ο Ροδινός δεν πρόλαβε να αφομοιώσει το χρώμα και την δομή αυτών των σκοπών.
Δυστυχώς όμως, πολλοί είναι αυτοί που το αγνοούν και το χειρότερο όλων, θεωρούν ότι σκοποί όπως ο Χανιώτικος, ή, ο Σελινιώτικος είναι δημιουργίες του Ροδινού! Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διαστρέβλωση μιας ολόκληρης μουσικής κουλτούρας και την δημιουργία ενός μύθου που δεν έχει βάσεις. Σίγουρα, ο Ροδινός καλά έκανε και τα ηχογράφησε ώστε να υπάρχουν αυτά τα τραγούδια, όμως αυτό που έγινε μετά τον θάνατο του δημιουργεί τις όποιες σκιές. Και εννοείται βέβαια ότι ο Ροδινός πρέπει να μείνει φωτεινό παράδειγμα ως ένας παλιός μάστορας της λύρας για όλους τους νεωτέρους διότι κι αυτός με την σειρά του έχει αφήσει τα δικά του σημάδια στην ιστορία της κρητικής μουσικής παράδοσης.

Παραθέτουμε τις γνήσιες ονομασίες των σκοπών που ηχογραφήθηκαν κατά σειρά από τον Ροδινό, σύμφωνα με τις γνήσιες πατρότητες που έχουν διασωθεί και παίζονται ακόμα και σήμερα σήμερα στα Χανιά:

1) Χανιώτικος συρτός αγνώστου συνθέτη, χρονολογείται από το 1453
2) ΄Β Λουσακιανός συρτός του Κιώρου, χρονολογείται από το 1752
3) Αερινιώτης συρτός του Φελεσογιάννη, χρονολογείται από το 1896
4) Σελινιώτικος συρτός του Βουρογιάννη, χρονολογείται από το 1866
5) Ηλέκτρα συρτός του Φελεσογιάννη, χρονολογείται από το 1908
6) Καρεφυλλιανός συρτός του Καναρίνη, χρονολογείται από το 1866
7) Τοπολιανός συρτός του Φαντομανώλη, χρονολογείται από το 1922
8) Βουλγαριανός συρτός του Ζερβού, χρονολογείται από το 1928

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ

Από αριστερα: Στέλιος Κουτσουρέλης-Κώστας Μουντάκης-Γ.Κουτσουρέλης



1924 - 2003

Από την μουσική οικογένεια των Κουτσουρέληδων προερχόταν κι ο Στέλιος. Μια οικογένεια που έχει προσφέρει πάρα πολλά στην μουσική μας. Ανδρέας-Γιώργης-Μανώλης και ο μικρότερος σε ηλικία, ο Στέλιος. Έμαθε κι αυτός την τέχνη του λαγούτου κι έπαιζε πλάϊ στον αδελφό του τον Γιώργη στα πρώτα του βήματα. Μα ήταν και καλός μαθητής, τελείωσε το γυμνάσιο στο Καστέλλι και σπούδασε. Όπως έλεγε ο Γιώργης Κουτσουρέλης για τον αδελφό του "ήταν ο σοφός του σπιτιού μας". Ο Στέλιος Κουτσουρέλης όμως δεν ξεχώρισε τόσο για την δεξιοτεχνία του στο λαγούτο, αν κι έπαιζε καλά, όσο για την πολύ καλή φωνή του. Ήταν από τους καλύτερους τραγουδιστές στην Κίσαμο εκείνη την περίοδο και πολλές φορές τραγούδησε στους δίσκους του αδελφού του, του Γιώργη, στην παρέα τους πότε ο Μαύρος, πότε ο Μουντάκης. Ο Μουντάκης μάλιστα έπαιξε λύρα στην σύνθεση του Στέλιου, στον περίφημο Εννιαχωριανό συρτό. Μαζί τον ηχογράφησαν αυτό τον σκοπό με το λαγούτο του Γιώργη. Ο Στέλιος Κουτσουρέλης μετέπειτα ανέβηκε στην Αθήνα όπου και σταδιοδρόμισε στην Τράπεζα Ελλάδος. Δεν άφησε όμως το λαγούτο και την μουσική. Εμφανίστηκε σε κρητικά κέντρα των Αθηνών με διάφορους καλλιτέχνες, όπως ο Ναύτης, ο Μαύρος, ο Μουντάκης κ.α. Επίσης, μαζί με τα αδέλφια του Γιώργη και Μανώλη, επιμελούταν τις ραδιοφωνικές εκπομπές κρητικής μουσικής την δεκαετία του '50.
Τα τελευταία του χρόνια έπαθε βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο με αποτέλεσμα να σταματήσει να παίζει.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΣΙΔΕΡΑΚΗΣ

1901 - 1985

Ο Μανώλης Σιδεράκης γεννήθηκε στα Γριμπιλιανά Κισάμου, μια γειτονιά του Κολυμβαρίου.
Καλός βιολιστής και μερακλής, από τους σημαντικότερους της γενιάς του, έπαιξε σε όλη την ανατολική Κίσαμο, αλλά και στις υπόλοιπες επαρχίες των Χανίων. Στα λαγούτα είχε τον Μανώλη Θεοδωρακη, τον Δημ.Σημαντηράκη, τον Μενελ.Κασσιανάκη κι άλλους πολλούς. Δεν άφησε προσωπικές συνθέσεις, διατήρησε όμως το παραδοσιακό παίξιμο αλλά και διέσωσε έως τις ημέρες μας τον χορό "Γλυκομηλίτσα" που τείνει να εξαφανιστεί. Ο Ναύτης μάλιστα, πήγε στα Γριμπιλιανά και ηχογράφησε την Γλυκομηλίτσα από τον Μανώλη Σιδεράκη και συμπεριέλαβε αυτή την ηχογράφηση σε έναν δίσκο.

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ

Με τον Θεοφ.Μαργαριτάκη (από το αρχείο του Ανυφαντή)

Το αηδόνι της Κισάμου. Ο τραγουδιστής που με την φωνή του ταξιδεύει τον ακροατή σε εποχές γνήσιες και μακρινές.
Γεννήθηκε στην Πολυρρήνια Κισάμου και από μικρός έπιασε στα χέρια του το βιολί. Φίλος καλός με τα Καρτσωνάκια (Μανώλης και Βασίλης) και με τον Μιχάλη Κουνέλη. "Η πρεπειά τση Κισάμου" λέγανε τότε. Ο Γρηγόρης Μαθιουδάκης έπαιζε με το παλαιϊκό-γνήσιο ύφος, θαυμαστής του Χάρχαλη και των παλιών βιολατόρων της περιοχής. Αλλά στην φώνη ήταν-και παραμένει-υψίφωνος. Λαρυγγόφωνος όπως λένε. Η νότα "ΣΙ" δεν είναι δύσκολο να βγεί από το λαρύγγι του. Όπως και να κουρντιστεί το βιολί, ακόμα και στην πιο ψηλή του νότα, ο Γρ.Μαθιουδάκης θα τον "πιάσει" τον σκοπό.
Μετά από ένα ατύχημα στο χέρι του, αναγκάστηκε να σταματήσει να παίζει το αγαπημένο του βιολί. Όχι όμως και να τραγουδάει. Επικεντρώθηκε στο τραγούδι και σήμερα, παρόλη την ηλικία του, πατάει τα 80, είναι ίσως ο πιο παραδοσιακός-λαρυγγόφωνος τραγουδιστής του νομού Χανίων.
Στην δισκογραφία, περιέχονται τραγούδια του σε δύο δίσκους "Πολυρρήνιας Ανακρούσματα Νο1 και Νο 2". Μάλιστα, στο Νο2 παίζει ο ίδιος βιολί σε ηχογράφηση που είχε γίνει την δεκαετία του '70.
Εμείς του ευχόμαστε να είναι πάντα γερός και ακμαίος και να μας χαρίζει μοναδικές στιγμές με την υπέροχη φωνή του.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΡΤΖΟΥΛΑΚΗΣ

Ο Κάμπος Κισάμου με την γειτονιά "Χαρτζουλιανά"

1924 - 2009

Ο λαγουτιέρης Δημήτρης Χαρτζουλάκης ήταν και παραμένει ακόμα ένα σπουδαίο κεφάλαιο της τοπικής μας μουσικής. Ακόμα τον θυμόμαστε ακμαίο και με εξαιρετικό χιούμορ, να λέει μαντινάδες και να διηγείται τις παλιές νοσταλγικές ιστορίες των εποχών που η μουσική στην Κίσαμο ήταν σε άνθηση.
Γεννήθηκε και έζησε στον Κάμπο Κισάμου, στα Εννιά Χωριά. Από έφηβος ξεκίνησε να παίζει με το λαγούτο του στα τοπικά γλέντια. Για πολλά χρόνια έπαιζε με τον αείμνηστο Θοδωρή Σημαντηράκη, τον άξιο αυτόν βιολιστή από τα Σημαντηριανά. Στα Εννιά Χωριά, αλλά και στα όμορα χωριά του Σελίνου ήταν ίσως η σημαντικότερη ζυγιά εκείνη την εποχή. Επίσης, έπαιξε με τον Αντώνη Αναγνωστάκη, με τον Μάμα Ηλιάκη, με τον Φώτη Κατράκη, με τον Μιχάλη Κουνέλη κι άλλους πολλούς βιολιστές. "Καλό λαγούτο και σταθερό" έλεγε ο Μιχ.Κουνέλης για τον Δημήτρη Χαρτζουλάκη.
Μέχρι την ημέρα που έφυγε από την ζωή, πρόσφερε απλόχερα τις γνώσεις του.
Στον Φώτη Κατράκη είχε εκμυστηρευθεί - κι ο Φώτης τείνει να συμφωνήσει - ότι ο Εννιαχωριανός συρτός ήταν δική του σύνθεση, αλλά μετά την άκουσε ο Στέλιος Κουτσουρέλης, την διασκεύασε κάπως και την παρουσίασε ώς δική του. Εμείς πάλι, δεν ξέρουμε για αυτό κάτι αλλά...κάποιον λάκκο έχει η φάβα...
Σήμερα τα εγγόνια του, Δημήτρης και...Δημήτρης, διαπρέπουν στην μουσική, ο ένας λαγουτιέρης κι άλλος κιθαρίστας.

ΤΟ ΜΠΟΥΛΓΑΡΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

Ο Λεωνίδας Λαϊνάκης με το μπουλγαρί του


Το μπουλγαρί, είναι ένα όργανο που παιζόταν κυρίως στα χρόνια του μεσοπολέμου. Στο Ρέθυμνο, που είχε βρεί πρόσφορο έδαφος, ήταν κυρίως συνοδευτικό όργανο στην λύρα, μιας και τα λαγούτα δεν είχαν ακόμα καθιερωθεί εκεί και απέκτησε ιδιαίτερη αίγλη στα χέρια του αξέχαστου καλλιτέχνη, Στέλιου Φουστελιεράκη. Ο Φουσταλιεράκης ήταν αυτός που ανέδειξε τις σολιστικές τεχνικές δυνατότητες του οργάνου.
Στον νομό Χανίων, το μπουλγαρί παιζόταν κυρίως στα αστικά κέντρα και ως επί το πλείστον στην πόλη των Χανίων, κυρίως ώς σολιστικό όργανο। Τι γίνεται όμως με την ύπαρξη του οργάνου στην περιοχή της Κισάμου; Εκεί, τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά. Την εποχή που το μπουλγαρί δέσποζε στο Ρέθυμνο και στην πόλη των Χανίων, στην Κίσαμο το λαγούτο είχε ήδη καθιερωθεί στην παραδοσιακή μουσική ζυγιά (βιολί-λαγούτο ή, λύρα-λαγούτο). Οι μοναδικοί καταγεγραμμένοι μπουλγαρίστες της Κισάμου ήταν δύο Δραπανιανοί: Ο Ηλίας Δροσεράκης (συνθέτης του γνωστού συρτού της Χαραυγής) και ο Παναγιώτης Ραϊσάκης. Μάλιστα ο Χάρχαλης το μπουλγαρί το έλεγε "μακρουλό μπουζούκι". Δεν έχουν διασωθεί άλλα ονόματα έως τις μέρες μας, τουλάχιστον κάποιων μουσικών που έπαιζαν κάπως πιο εκτενέστερα αυτό το όργανο. Οι δύο ανωτέρω καλλιτέχνες έδρασαν κυρίως από τις αρχές του περασμένου αιώνα, έως τα χρόνια του μεσοπολέμου. Ποιοί όμως οι λόγοι που δεν άκμασε αυτό το όμορφο όργανο στην Κίσαμο; Είπαμε και πρίν ότι το λαγούτο είχε ήδη καθιερωθεί, όπως και πρίν από αυτό υπήρχαν τα μαντολίνα. Σε κατ'ιδίαν συζήτηση με τον Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη, είχε ειπωθεί ότι λόγω του όχι και τόσο δυνατού ήχου του μπουλγαριού, οι περισσότεροι προτιμούσαν τα λαγούτα, μιας και όπως γνωρίζουμε εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχαν ηχητικά μηχανήματα και μικροφωνικές εγκαταστάσεις, οπότε και τα όργανα έπαιζαν στα "σκέτα". Επίσης, ο Ναύτης είχε επισημάνει τις κάπως περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες του οργάνου ώστε να μπορέσει να παίξει τα ιδιόμορφα κισαμίτικα συρτά το ίδιο σωστά όπως το λαγούτο ή το μαντολίνο και να ενταχθεί δίπλα από το βιολί. Ο Ναύτης έλεγε χαρακτηριστικά οτι τα Ταμπαχανιώτικα πρέπει να παίζονται μόνο στο μπουλγαρί γιατί σε άλλο όργανο "χάνουν". Ο μεγάλος λυράρης, ο Νικολής Κατσούλης ή Κουφιανός είχε καταθέσει στον Ναύτη παλαιότερα ότι το μπουλγαρί ήταν ένα όργανο που συχνά-πυκνά, κυρίως στα μέσα πρός τέλη του 19ου αιώνα παιζόταν από Τούρκους υπηκόους στα μουσουλμανικά καφενεία και τους τεκέδες της πόλης των Χανίων και για αυτό τον λόγο οι Χανιώτες μουσικοί δεν ήθελαν να το υιοθετήσουν στην τοπική τους μουσική,κι από το 1890 και μετά, πάλι κατά τον Κουφιανό, ξεκίνησαν να το παίζουν οι Χανιώτες.Βέβαια, η ιστορικότητα και η προέλευση του οργάνου, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, μόνο τουρκική δεν είναι...αλλά μην ξεχνάμε ότι κάποτε "τα σκέπαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά", οπότε, δεν είναι και δύσκολο να δημιουργηθεί κάποια λανθασμένη παρεξήγηση.
Σήμερα, ο Στέλιος.Σ.Λαϊνάκης, ο βιρτουόζος αυτός καλλιτέχνης, έχει επαναφέρει το μπουλγαρί και πάλι στα μουσικά μας δρώμενα, όπως και ο ταλαντούχος μουσικός και γιός του, ο Λεωνίδας Λαϊνάκης.